Hoelang kan je nog een 'pretstudie' volgen? Kunnen universiteiten nog wel zelf beslissen over wetenschappelijk onderzoek? Dat zijn een paar vragen die leven bij academici en wetenschappers van verschillende universiteiten, naar aanleiding van de benoeming van de nieuwe voorzitter van de Vereniging van Universiteiten (VSNU).
Dat is namelijk Pieter Duisenberg. Hij begint officieel per 1 oktober, maar heeft nu al een deel van de academische wereld tegen zich. ReThink UvA is zelfs een petitie gestart om hem te laten aftreden. En de studentenraad van de UvA roept het bestuur van de universiteit op om uit de VSNU te stappen.
Wat is er aan de hand? Studenten en hoogleraren maken zich zorgen vanwege Duisenbergs achtergrond. Hij zat tot vorige week in de Tweede Kamer voor de VVD en daar hield hij zich ook met onderwijszaken bezig. En daar zitten de zorgen.
Zijn beleid in de Tweede Kamer volgens ReThink UvA in een notendop:
- hij wilde onderzoek naar de politieke kleur van universiteitsmedewerkers (iets wat NRC Checkt overigens als onwaar bestempelde).
- wilde alleen nog studies die aansluiten op de arbeidsmarkt.
- vond dat het bedrijfsleven zich meer moet kunnen bemoeien met de inhoud.
- vond dat de overheid een grotere rol moet krijgen in het toewijzen van onderzoeksbudget.
- wilde de opbrengsten van het leenstelsel gebruiken om de problemen bij technische universiteiten op te lossen.
Guy Geltner, een van de initiatiefnemers van de petitie en professor aan de Universiteit van Amsterdam, maakt zich zorgen vanwege Duisenbergs 'bedrijfsmatige' blik op de academische wereld. En hij is niet alleen: "Door de petitie zien we dat wij niet de enige zijn die zich daar zorgen over maken."
"Je kan je afvragen hoeveel nut zo'n petitie heeft, maar dan komt het in ieder geval in het nieuws", zegt Felienne Hermans, universitair docent informatica aan de TU Delft.
Hij ziet universiteiten als kleine geldfabriekjes.
"Duisenberg is echt een neo-liberaal vanuit z'n tenen, hij is alleen bezig met marktwerking. Hij ziet universiteiten als kleine geldfabriekjes; hij wil kleine studies schrappen. Nou werk ik aan de TU Delft, maar daar ben ik ook niet blij mee. Juist nu willen we toch mensen die van geschiedenis en talen weten? Studeren gaat ook over je horizonverbreding. En het staat al zo onder druk, de studiebeurzen zijn al afgeschaft."
Hermans ziet het ook bij haar studenten. "Die moeten al heel praktisch denken, ontwikkeling of studiepunten? Ze hebben veel minder tijd voor dingen naast hun studie, terwijl wij het ook belangrijk vinden dat ze techniek in de samenleving brengen."
Ook Nathan van Kleij, PhD-student Middeleeuwse Geschiedenis aan de UvA, maakt zich zorgen over de 'pretstudies'. "Het wordt steeds lastiger om voor een vakgebied als geschiedenis geld te krijgen", zegt hij. Hij erkent dat geschiedenis een vakgebied met weinig werkgelegenheid is, maar volgens hem draait het ook om het afleveren van kritische studenten.
Maar gaat Duisenberg dat beleid doorvoeren als voorzitter van de VSNU? Dat is nog niet duidelijk. De VSNU wil er ook niet veel over kwijt. "Het beleid omvat niet alleen Duisenbergs persoonlijke opvattingen. Het beleid maken we samen, als VSNU", zegt woordvoerder Bart Pierik.
"Duisenberg begint officieel per 1 oktober. Dan begint zijn inwerkprogramma, waarin hij gesprekken met alle universiteiten en studenten wil voeren." Op basis van welke kwaliteiten Duisenberg precies is benoemd, blijft ook onduidelijk. En dat is dus ook een pijnpuntje. Volgens de VSNU is er een selectiecommissie waarin de veertien grote universiteiten zijn vertegenwoordigd. En die hebben unaniem een advies voor Duisenberg uitgebracht, dat de voorzitters van de universiteiten steunen.
De initiatiefnemers van de petitie vragen zich af hoe Duisenberg op die functie is terechtgekomen. Volgens Guy heeft het niets te maken met de VVD. "Maar hoe vaak gebeurt het dat een niet-academicus wordt aangesteld, die heel erg tegen de academische vrijheid is? Ik ken tientallen mannen en vrouwen met een solide academische achtergrond, kennis en draagvlak, die zo zouden kunnen beginnen."
Maurits Meijers, universitair docent politicologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen, vindt dat Duisenberg wél een te duidelijke politieke kleur heeft. "Hij heeft in zijn tijd als Kamerlid verschillende moties ingediend over de academische wereld. Duisenberg is voor een doorgedraaide vorm van efficiëntie."
Je moet het vergelijken met iemand die tegen medicijnen is en vervolgens een ziekenhuis gaat runnen.
Volgens Meijers is "het marktdenken waar hij voor staat niet de goede sleutel voor de wetenschap. Hij moet niet zo'n baan hebben."
Geltner: "Je moet het vergelijken met iemand die tegen medicijnen is en vervolgens een ziekenhuis gaat runnen. Dat is ook een rare combinatie."
De studentenraad van de UvA verzet zich dus tegen Duisenbergs benoeming, maar de universiteit stemde toe. Die heeft alle vertrouwen in Duisenberg, zei voorzitter Geert ten Dam eerder al. Dat studenten en medewerkers ertegen in opstand komen, nemen ze ter kennisgeving aan.
Net als de VSNU dat doet. "Pieter Duisenberg nodigt iedereen uit die kritisch is op zijn aanstelling om deel te nemen aan de kennismakingsgesprekken", zegt Pierik van de VSNU. "Hij vindt het heel belangrijk en kijkt ernaar uit."