Het is the day after. De stemmen zijn zo goed als geteld en de balans is opgemaakt. De vraag die overblijft is: wat nu? Onze volgers vroegen het live op Facebook aan onze Haagse verslaggever Joost Vullings. Die overigens nog wat slaperig was na slechts twee uurtjes slaap vannacht. Dit waren de belangrijkste vragen en antwoorden:
Is de versplintering van partijen ooit zo groot geweest?
Nee, de versplintering is erger dan ooit. We hebben nu bij de start van het kabinet al dertien partijen. Ooit in 1967 hadden we elf partijen, nu dertien. Da's heel veel, plus dat de zetels enorm verdeeld zijn.
De VVD is de grootste partij en heeft waarschijnlijk 33 zetels, dat is heel erg weinig. In 2010 waren ze met 31 zetels de kleinste grootste partij ooit. Nu hebben ze 2 zetels meer, maar het blijft relatief natuurlijk heel klein.
Het CDA heeft er 19 - ze zijn er wel heel blij mee, maar dat is eigenlijk heel weinig voor hen. Verder hebben alle partijen wel zetels, wat zorgt voor een enorme versplintering.
Is het nu moeilijker om een kabinet te vormen?
Ja dat is lastiger. Vorige keer waren er twee partijen die wel erg van elkaar verschilden, maar het is altijd makkelijker om met z'n tweeën zaken te doen. Nu heb je minimaal vier partijen nodig. Dat betekent eigenlijk gewoon dat je verkiezingsprogramma door vieren wordt gedeeld.
Wanneer begint de formatie en met wie?
Vanmiddag om 14.00 uur in de Rooksalon achter de Tweede Kamer. Daar staat een tafel waaraan alle fractievoorzitters worden uitgenodigd, dus ook van de nieuwe partijen. Onder leiding van Tweede Kamervoorzitter Khadija Arib overleggen ze om een verkenner aan te wijzen.
Meestal is dat iemand van de grootste partij, dit keer de VVD dus. Vorige keer was het Henk Kamp, ook een VVD'er en misschien wordt 'ie het wel opnieuw.
Die verkenner gaat vervolgens met iedereen praten. Over een week is er dan een debat in de Tweede Kamer en daar brengt de verkenner verslag uit. Hij vertelt welke partijen volgens hem kunnen gaan samenwerken onder leiding van een nog te bepalen informateur. De verkenner kan trouwens ook de informateur worden.
Wie kan met wie gaan samenwerken?
Niet alle partijen kunnen met elkaar samenwerken, je moet er namelijk ook inhoudelijk uitkomen. In de Nederlandse politiek is het dan wel zo dat als ze echt willen, ze vaak wel kunnen samenwerken. Het draait vaak meer om het willen in plaats van kunnen.
De PVV is bijvoorbeeld al uitgesloten, wat best wel jammer is voor die partij. Ze zijn met twintig zetels een van de winnaars van de verkiezingen maar door iedereen al uitgesloten.
En de SP heeft ook de VVD uitgesloten, dus die combinatie gaat het ook al niet worden.
Het motorblok van het nieuwe kabinet wordt waarschijnlijk VVD, CDA en D66, die hebben samen 71 zetels. Ze hebben dan dus nog één partij nodig die genoeg zetels heeft in de Tweede en Eerste Kamer.
Je hebt maar drie partijen die voldoende zetels hebben om in aanmerking te komen. Dat is GroenLinks, de grote winnaar en meest logische keuze. De PvdA heeft toch ook nog voldoende zetels. En de ChristenUnie. Wat dat betreft ziet het er best overzichtelijk uit.
Hoe kan het dat de PVV zo laag is geëindigd?
Eind december stonden ze in de Peilingwijzer op 35 zetels, veruit de grootste partij. Maar dat was heel kort nadat het 'minder-minder'-proces. Dat was heel veel in het nieuws en dat bracht hem in de peilingen veel succes.
Daarna was er steeds minder publiciteit en begon de partij langzaamaan zetels te verliezen. Toen kwam daar nog overheen dat de VVD Wilders uitsloot om te regeren. Mensen dachten 'ik kan daar wel op stemmen, maar hij komt nooit in het kabinet' en denken dan nog een keer na.
Maar uiteindelijk: Wilders heeft nauwelijks campagne gevoerd. Ik snap dat hij niet het land is in gegaan in verband met zijn veiligheid. Maar hij heeft ook geen nieuw plan gelanceerd. Als er over zijn ideeën wordt gesproken, zie je hem altijd direct stijgen in de peilingen. Maar hij heeft het debat ontlopen en is daardoor niet in beeld gekomen.
Hij heeft heel weinig gedaan om de kiezer naar zich toe te trekken en Mark Rutte heeft met de Turkije-rel nog een eindsprintje getrokken.
Hoelang mag Rutte premier zijn?
Er zit in Nederland geen maximum aan. De volgende verkiezingen zijn in 2021. Als mensen hem leuk en goed blijven vinden, dan kan 'ie heel lang doorgaan.