Het is 19 september 2017, het voltallige kabinet, alle senatoren en Kamerleden zitten klaar in de Ridderzaal voor de troonrede. De camera's van de NOS zoomen in op de tientallen hoedjes. Een paar politici fluisteren achter hun programmaboekje in elkaars oor, terwijl koning Willem-Alexander de zaal binnenloopt. Net als hij gaat zitten op de troon gaat het beeld op zwart. Verwarde blikken op de nieuwsredactie in Hilversum, bij scholieren door het land en alle andere kijkers van NPO1.
Zo zou de Nederlandse versie beginnen van de Amerikaanse serie Designated Survivor. Daarin wordt Tom Kirkman, gespeeld door acteur Kiefer Sutherland, plotseling president, omdat hij als 'aangewezen overlever' en enige politicus een aanslag op Washington D.C. overleeft.
Fictie natuurlijk, maar de functie van 'designated survivor' bestaat echt.
Hoe zou 'Aangewezen Overlever', de Nederlandse serie, er verder uitzien? We hebben geen idee. Want in tegenstelling tot de Amerikaanse variant, bestaat zo'n Nederlandse overlever niet.
'Staatsnoodrecht'
In het buitengewone scenario dat de Ridderzaal wordt opgeblazen, of Den Haag van de kaart wordt geveegd, geldt volgens de RVD het ongeschreven 'staatsnoodrecht'. Dat betekent dat overgebleven vertegenwoordigers van bijvoorbeeld Defensie, ambtenaren van de NCTV en ministeries bij elkaar komen in een crisisberaad. "Zij nemen dan maatregelen die op dat moment nodig zijn in het belang van het land en de democratie", vertelt een woordvoerder van de RVD.
Ongeschreven regels, een crisisberaad en geen idee wie daar in zit. Het klinkt niet heel bemoedigend. Maar het is ook niet nodig om het zo strak te regelen als in Amerika, zegt hoogleraar Douwe Jan Elzinga van de Rijksuniversiteit Groningen.
"Dat komt omdat macht in Nederland anders is georganiseerd. Wij houden niet van eenhoofdig gezag", zegt de hoogleraar staatsrecht. "Onze leidinggevenden werken eigenlijk altijd in collectieven, colleges van burgemeester en wethouders bijvoorbeeld."
De kans op een machtsvacuüm is volgens Elzinga hier niet zo groot. "Wij lossen dat praktisch op. Er is altijd wel iemand anders", zegt Elzinga. Er is eigenlijk maar één opvolging bij wet geregeld. "Als de koning en zijn familie iets overkomt. Dan krijgt de vice-voorzitter van de Raad van State het koninklijk gezag", legt Elzinga uit.
Op dit moment is dat Piet Hein Donner. Die zit waarschijnlijk gewoon in de Ridderzaal op de derde dinsdag van september.
