De drug 4-FA is vanaf 1 april 2017 verboden. Maar waarom eigenlijk?
4-FA lijkt een blijvertje onder drugsgebruikers. Het aantal mensen dat dit jaar de designer drug liet testen bij het Trimbos-instituut is "flink gestegen" ten opzichte van 2015: toen ging het om 708 mensen. De officiële cijfers komen in januari.
Voor de zomer stond de drug nog bekend als 'xtc-light'. Volgens gebruikers is 4-FA, ook wel bekend als 4-FMP, minder intens dan xtc en hou je meer controle. Het onschuldige karakter van de drug verdween begin september: er kwam naar buiten dat mensen mogelijk hersenbloedingen hadden opgelopen na het gebruik van de drug.
Maar dat 4-FA nu door de overheid verboden wordt, is gebaseerd op aannames, zegt onderzoeker Tibor Brunt van het Trimbos. "Keihard bewijs over de schadelijkheid ontbreekt. Deze manier van verbieden is op dit moment vaak de enige weg voor beleidsmakers. Eigenlijk moet je iets pas verbieden na zorgvuldig onderzoek, maar dat duurt vrij lang."
Brunt is nu nog bezig met een onderzoek naar nieuwe drugs, waaronder 4-FA.
Diagnose
Bij artsen bestaat een sterk vermoeden dat afgelopen zomer twee mensen zijn overleden door het gebruik van 4-FA. Al blijft het altijd de vraag of 4-FA écht de doodsoorzaak was. "We gaan vaak af op wat een arts in kwestie kan concluderen", zegt Brunt. "Als hij iemand met ernstige verschijnselen ziet en daarbij wordt de drug in kwestie gevonden, kan het soms toch zijn dat de drug ten onrechte als doodsoorzaak wordt gezien."
"De arts kan niet in de celletjes kijken en zien dat die drug ook echt de fatale prikkel was. Zo goed kan je stoffelijke overschotten niet onderzoeken. Misschien heeft iemand wel net in het hooggebergte gezeten, had iemand zich slecht voorbereid op z'n drugsgebruik of is iemand genetisch kwetsbaar. Dat maakt zo'n conclusie heel tricky."
In de praktijk betekent het dat onderzoeksresultaten dus niet altijd worden afgewacht en een drug als 4-FA daarom gewoon wordt verboden, stelt Brunt. Op de zaken vooruitlopend dus.
Je speelt niet elke keer Russische roulette als je drugs gebruikt
Dat het Trimbos tóch waarschuwt, heeft alles te maken met de functie van het onderzoeksinstituut. Better safe than sorry, is de gedachte. "Omdat er doden zijn gevallen, kunnen we niet anders dan de stof verbieden."
Maar, zegt Brunt, we moeten ook niet te panisch en paniekerig gaan doen. "Drugs zijn nooit 100 procent veilig. Ik mag hopen dat elke gebruiker dat wel weet en anders bij ons informatiemateriaal zoekt over wat de risico's zijn. Het is ook niet zo dat elke keer als je iets neemt, je dan Russische roulette speelt."
Nee, het is inderdaad niet gek dat het Trimbos met zulke waarschuwingen komt, zegt hoogleraar verslavingszorg Wim van den Brink bij de UvA. "Het instituut vindt de lol die je ervan hebt niet opwegen tegen de risico's."
Voor veel gebruikers is 4-FA een vervanger van xtc. Als het aan Van den Brink ligt, wordt xtc gelegaliseerd. Dan heb je volgens hem een experimentele drug als 4-FA niet meer nodig. "Ik kijk anders tegen xtc-doden aan. Als je kijkt naar het aantal mensen dat xtc gebruikt en eraan doodgaat, dan is het niet zo heel gevaarlijk."
"Mensen moeten zelf uitmaken wat voor risico's ze willen nemen. Dat betekent dat mensen zich mogen beschadigen, als ze maar helder hebben wat de risico's zijn. Daar moet je als maatschappij zo weinig mogelijk tussen zitten."
Reguleren à la cannabis, dat zou voor Van den Brink ideaal zijn. "Via een coffeeshopachtige constructie. De mdma (de werkzame stof van xtc) kan dan door de staat zijn gecontroleerd of geproduceerd. Iedereen weet dan wat er in de pil zit en daar kan dan een bijsluiter bij." Op deze manier verwacht Van den Brink dat er minder incidenten zullen zijn en dat een deel van de criminaliteit verdwijnt.
Brunt is niet heel enthousiast. "Xtc is gewoon een gevaarlijk middel. Er is een groep die er extreem gevoelig voor is. Cannabis is een ander verhaal: daar vallen niet zo snel doden. Die risico's moet je niet over één kam scheren."
