“Het Verenigd Koninkrijk moet zich losrukken van Europa”, vindt de 100-jarige Greta Brandler. "We hebben geen macht meer, we hebben niks meer te zeggen over ons eigen land. Over allerlei onderwerpen zegt Brussel: doe wat ik zeg. En dat doen we dan. We lijken wel schapen."
Student Sam Hayes wil juist graag in de Europese Unie blijven. "Ik wil vrij reizen, wonen en werken in Europa, wanneer ik maar wil. Dat kan nu en als we eruit stappen kan dat niet meer", denkt hij.
Stemmen de Britten voor een langer verblijf in de EU, of stappen ze eruit op 23 juni? In de peilingen liggen beide kampen al weken nek aan nek en er valt nauwelijks iets zinnigs te zeggen over de uitkomst van het referendum. Een van de belangrijkste tegenstellingen is: oud versus jong. Een meerderheid van de ouderen wil weg uit de EU. Bijna driekwart van de jongeren wil juist blijven.
Teleurgesteld
In een bejaardentehuis in Brentwood zijn de meningen verdeeld, al zijn de brexit-stemmers veel meer uitgesproken dan de mensen die willen blijven. De 86-jarige Jaycee vindt het Britse EU-lidmaatschap ronduit een mislukking. "We hebben zo veel van onze identiteit verloren door Europa in te gaan. We waren er trots op anders te zijn: een kleine eilandnatie, met een eigen maatsysteem, we waren de baas over onze eigen grenzen. We hebben zo veel opgegeven."
Veel Britse ouderen denken terug aan het eerdere referendum in 1975, toen ze over de toenmalige EEG stemden. In dat referendum stemden toen bijna twee derde van de Britten voor het lidmaatschap. "We stemden toen om te blijven, zodat we oorlogen konden voorkomen en handel konden drijven. Dat was het", zegt de 95-jarige Joan verontwaardigd. "Nu bepaalt Brussel allerlei andere dingen voor ons." Veel mensen van deze generatie zijn diep teleurgesteld in Europa. Dit is niet waar we toen ja tegen hebben gezegd, vinden ze.
- Nieuwsuur
De 100-jarige Greta en de 86-jarige Jaycee - Nieuwsuur
De 95-jarige Joan
Het is een houding die veel jongeren niet begrijpen. Voor hen is Europa een gegeven, ze zijn niet anders gewend. Vrijwel iedereen die we spreken op de universiteit van Essex is pro-Europa. "Ik denk dat vertrekken een groot risico is", zegt biologiestudent Molly. "We weten niet wat er dan gebeurt. De EU werkt, waarom zou je iets dat werkt veranderen?" Vriendin Holly valt haar bij: "We zitten al heel lang in de EU en dat gaat prima, dus dan kunnen we net zo goed blijven."
Trouwe stemmers
De opkomst gaat een cruciale rol spelen bij het referendum: ouderen zijn politiek actief en trouwe stemmers, terwijl de meer EU-gezinde jongeren minder geneigd zijn om te gaan stemmen. Het is de reden dat het 'Remain'-kamp al tijden fanatiek campagne voert op Britse universiteiten. "Dit referendum is zo'n belangrijke beslissing", zegt student Ollie Gribbin. "Daarom proberen we zo veel mogelijk mensen te laten stemmen. Natuurlijk willen we dat ze voor 'blijven' stemmen, maar het is vooral belangrijk dat ze überhaupt gaan stemmen."
Want daar ligt het probleem voor het 'Remain'-kamp: jongeren stemmen minder massaal en door nieuwe regels is de drempel voor veel van hen nog hoger geworden. Bijna een miljoen jongeren moet zich voor 7 juni opnieuw registreren, anders mogen ze niet eens stemmen. Veel studenten geven aan dat ze wel wat anders aan hun hoofd hebben: de meesten zitten middenin hun tentamenperiode.
Ook de datum van het referendum komt ze niet zo handig uit, zegt Matthew Goodwin, hoogleraar politicologie. "Er zijn grote zorgen over dat 23 juni samenvalt met tentamens, maar ook met grote muziekfestivals, zoals Glastonbury. Veel mensen zeggen: voor jonge stemmers staat dit referendum totaal niet op de agenda."
Hij wil zich niet wagen aan voorspellingen, maar zegt wel: waarschijnlijk gaan we een sterke 'Leave'-stem zien. "Ze zullen niet noodzakelijk een meerderheid vormen, maar ze zullen wel een sterk geluid laten horen", denkt Goodwin. "De oudere generatie lijkt extreem toegewijd om te gaan stemmen en zo hun mening te geven over Europa."