Rechts kabinet? Dan moeten er nog flinke verschillen worden overbrugd
De formatieweek begon met berichten dat de gesprekken tussen PVV, VVD, NSC en BBB stroef verlopen, maar eindigde met een grote stap: de partijen willen verder onderhandelen, waarschijnlijk over een extraparlementair kabinet.
Er komt dan vermoedelijk geen strak regeerakkoord. Maar over grote thema's zal er alsnog overeenstemming moeten zijn. Dat wordt nog een hele uitdaging, bleek de afgelopen tijd. Op cruciale onderwerpen kwamen de partijen geen stap dichterbij elkaar.
Oekraïne
In de nieuwe Tweede Kamer, nu drie maanden aan het werk, is goed te zien hoe de vier partijen op verschillende terreinen tegenstrijdige opvattingen hebben. Bijvoorbeeld over de de internationale positie van Nederland.
Zo hameren VVD en NSC op blijvende steun aan Oekraïne en steunen ze een tienjarige veiligheidsovereenkomst met het land. Een meerderheid in de Kamer liet in een verklaring weten "op politiek, economisch en militair vlak zij aan zij" te staan met Oekraïne.
De PVV zegt in het verkiezingsprogramma tegen Oekraïne-steun te zijn. Partijleider Geert Wilders was dan ook niet blij met de veiligheidsovereenkomst. Een kabinet dat alleen lopende zaken afhandelt, kan zo'n deal niet sluiten, liet hij op X weten. Tegelijkertijd zegt hij wel bereid te zijn te praten over "iedere vorm van hulp" aan Oekraïne. In de Eerste Kamer stemde de PVV later echter tegen extra steun aan Oekraïne.
Ook op veel andere buitenlandonderwerpen stemmen de PVV- en VVD-fracties verschillend. Zo is de VVD vóór hulpgoederen voor Gaza, de PVV tegen. De PVV stemde zelfs tegen de volledige begroting van het ministerie van Buitenlandse Zaken.
De landbouw blijkt een belangrijke splijtzwam tussen BBB en NSC. Aanvankelijk was BBB-leider Caroline van der Plas groot fan van NSC-leider Pieter Omtzigt, maar gedurende de gesprekken leek die verhouding steeds verder te bekoelen.
Tot ongenoegen van de BBB pleitte NSC-Kamerlid Harm Holman voor een kleinere veestapel. Dat leidde tot een botsing in de Kamer.
Toen Holman en demissionair minister Piet Adema mikpunt werden van verkapte dreigementen van Farmers Defence Force-voorman Mark van den Oever, nam Van der Plas daar geen afstand van. Dat kwam haar op een golf van kritiek te staan.
Stikstofminister
Ook trok BBB, samen met PVV en NSC, openlijk de betrouwbaarheid van VVD-minister Christianne van der Wal in twijfel. De drie partijen verweten de minister voor Natuur en Stikstof een rapport over de gevolgen van de Europese natuurwet achter te hebben gehouden.
Van der Plas sprak over "vertragingstactieken" van de minister en zei een motie van afkeuring te hebben overwogen. En NSC-Kamerlid Rosanne Hertzberger zei: "Ze geeft absoluut geen vertrouwen dat dit in de toekomst niet wederom gaat gebeuren."
Op financieel gebied ligt het tussen de vier partijen ook erg moeilijk. De meningsverschillen leidden tot irritatie tijdens een debat half december. De VVD benadrukte dat er bezuinigd moet worden. "Anders loopt de staatsschuld in rap tempo op", zei Kamerlid Eelco Heinen. "Tot boven het niveau van Griekenland of Italië."
PVV-Kamerlid Tony van Dijck noemde dat "een beetje bangmakerij". Hij wilde niet "vooruitlopen" op de vraag hoe zijn partij de overheidsuitgaven binnen de perken denkt te houden. "Wij hebben alleen de portemonnee van burgers voor ogen, dat is onze lijn."
