Marijnissen heeft alle steun in partij, waarom vertaalt zich dat niet in zetels?
Van haar achterban krijgt SP-leider Lilian Marijnissen alle steun, maar de mensen daarbuiten lijkt ze minder te bereiken met haar boodschap. Haar politieke ideeën komen niet van de grond, jongeren voelen zich niet verbonden met de partij en politieke successen lijken niet te beklijven bij de kiezer. Hoe denkt Marijnissen het tij deze verkiezingen te keren?
Uit een enquête van Ipsos in opdracht van Nieuwsuur blijkt dat 70 procent van de SP-achterban Lilian Marijnissen de beste leider van de SP vindt. 26 procent antwoordde neutraal op deze vraag. Met andere woorden: de overgrote meerderheid van haar partij vindt haar in ieder geval niet óngeschikt als lijsttrekker.
Toch heeft Marijnissen sinds haar aantreden eind 2017 alleen maar electorale verliezen geleden, zowel op landelijk, regionaal als Europees niveau. En ook in de meest recente peilingen staat ze op zetelverlies. De SP heeft nu negen zetels in de Tweede Kamer, maar wordt gepeild op vijf. De SP is een relatief populaire partij bij ouderen - 14 procent van de 60-plusser stemt op de partij - maar jongere kiezers laten de partij links liggen. Slechts 4 procent van de kiezers onder de 45 stemt SP.
Toch sluit Marijnissen meeregeren niet uit, zegt ze in Nieuwsuur. Ze ziet ministersposten voor zich voor SP-leden Agnes Kant en Renske Leijten, maar denkt ook dat de post van Sociale Zaken en Volksgezondheid haarzelf "wel zouden liggen". "De gedachte dat je als politiek leider in de Tweede Kamer blijft zitten, is eigenlijk wel mijn uitgangspunt, maar je weet nooit hoe het in de formatie loopt. Er is genoeg te doen."
Grote ideeën, geen politieke meerderheid
De SP staat van oudsher bekend als de partij die letterlijk tussen de mensen staat in de wijken en de fabrieken. Een nieuwe vorm van succesvol actievoeren lijkt de partij nog niet te hebben gevonden. Een protestactie tegen de winsten van supermarkten, een petitie om energiebedrijven te nationaliseren en een petitie om alle zorgverzekeraars op te heffen: het is een greep uit de acties van de SP in de afgelopen jaren. Maar landelijk is voor geen van deze plannen een politieke meerderheid.
Marijnissen zegt dat er in verschillende provincies wel degelijk stappen zijn gezet voor het deprivatiseren van de energiesector. Bijvoorbeeld in Limburg: "In het provinciebestuur, waar de SP in zit, is in het coalitieakkoord gekomen dat er gekeken moet worden naar de inrichting van een provinciaal energiebedrijf."
De afgelopen jaren was er een rechtse politiek die nog steeds, ondanks de mooie woorden, niet die beweging maakt naar het terugdringen van de marktwerking in de zorg.
Met name grote hervormingen in de gezondheidszorg zijn al jaren een stokpaardje voor de SP. De partij wil alle commercie uit de zorg halen en een Nationaal Zorgfonds oprichten. Sinds 2016 zijn voor dat plan 250.000 handtekeningen ingezameld. In de Kamer lijkt de SP steeds tegen een muur van onhaalbaarheid op te lopen.
"Het bijzondere is: in het land is die meerderheid er wel", zegt Marijnissen. "Maar de afgelopen jaren was er een rechtse politiek die nog steeds, ondanks de mooie woorden, niet die beweging maakt naar het terugdringen van de marktwerking in de zorg."
Maar ook experts zijn niet onverdeeld enthousiast over een Nationaal Zorgfonds. "Op zich is het heel sympathiek om de zorgtaken bij de overheid neer te leggen", zegt Xander Koolman, gezondheidseconoom aan de Vrije Universiteit. "Maar een systeemwisseling is ontzettend duur. Dit kan zomaar 100 miljard euro kosten."
Marijnissen zet vraagtekens bij dit bedrag en noemt de miljardenfondsen die zijn opgetuigd voor klimaat en stikstof. "Dat geld zouden we liever inzetten om in de toekomst van die macht van zorgverzekeraars af te zijn, de zeggenschap terug te leggen waar die hoort en te voorkomen dat de zorgkosten exploderen."
Vmbo-docent Duits Erik Slotboom stemt steevast SP, maar twijfelt nu. Hij roemt het werk dat de SP, met name oud-Kamerlid Renske Leijten, heeft gedaan in de onthullingen rondom de toeslagenaffaire. Hij vraagt zich af waarom dit niet aan de SP is blijven plakken, maar wel aan Pieter Omtzigt.
Voormalig SP-Kamerlid Renske Leijten was, naast Pieter Omtzigt, het politieke gezicht van de toeslagenaffaire, maar nadat het kabinet in 2022 was gevallen over dit schandaal, leverde het de SP geen verkiezingswinst op. De partij verloor vijf zetels.
Marijnissen wijt dit aan bescheidenheid in haar partij. "Dat moeten we duidelijker laten vallen. Mensen denken toch: als ik op de SP stem, gaan ze er dan wel voor, of wordt het toch weer de oppositie? We hebben laten zien dat we vanuit de oppositie absoluut meerwaarde hebben, maar ook daar hebben we nog wat te winnen."
We spraken met Marijnissen ook over pijnpunten van de SP op lokaal niveau en over het betrekken van rijke linkse mensen bij de partij. Kijk hier het hele gesprek terug:
