Eerdmans: 'Haagse bestuurscultuur' reden dat JA21-plannen niet doorgingen

Zes partijen heeft Joost Eerdmans gediend in zijn politieke carrière voordat hij zijn eigen partij oprichtte met oud FvD-collega Annabel Nanninga. "Een rechtse koers met realistische plannen", zo luidt de verkiezingsslogan van JA21. Maar hoe realistisch zijn de plannen van zijn partij?

Sinds de oprichting is het terugdringen van het aantal asielzoekers een van de belangrijkste speerpunten van JA21. Acht moties die de partij indiende over dit thema werden aangenomen. Maar bij de uitvoerbaarheid stokte het.

Eén motie ging over de inrichting van het Nederlandse asielbeleid naar Deens voorbeeld. JA21 wilde de asielopvang verplaatsen naar partnerlanden buiten de Europese Unie. Nieuwsuur deed navraag bij het ministerie van Justitie en Veiligheid. Het ministerie liet weten dat er wel contact is geweest met een Deense collega, maar dat er verder niets is gebeurd omdat dit plan niet uitvoerbaar is binnen de EU-wetgeving.

Dat aangenomen moties alsnog niet tot uitvoering komen, komt volgens Eerdmans door de problemen met de bestuurscultuur in Den Haag. "We hebben de Deense minister op bezoek gehad en gevraagd: is het mogelijk om jullie voorbeeld te volgen. Zijn antwoord was: ja, dat kan."

Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Eric van der Burg reageerde in een brief: "Het uitbesteden van asielprocedures en opvang brengt risico's en complexe uitdagingen met zich mee, ook op juridisch gebied. Zo is de EU-wetgeving hier niet op geschreven". Volgens Eerdmans is het vooral politieke onwil. "Van den Burg wil graag iedereen binnenlaten."

In strijd met internationale regelgeving

Ook bleek vandaag uit onderzoek van de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) dat verschillende plannen van JA21 in strijd zijn met internationale wet- en regelgeving en met fundamentele mensenrechten. JA21 doet het volgens dit onderzoek het slechtst. Zo is het voorstel van JA21 (en CDA) om voor zware criminelen een streng gevangenisregime te voeren volgens de Orde niet rechtstatelijk.

Toch houdt Eerdmans vast aan zijn plannen voor het strenger straffen van criminelen. Hij wil onder meer dat mensen die drie keer een ernstig misdrijf hebben begaan automatisch levenslang krijgen. Maar uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat dit principe er juist voor kan zorgen dat criminelen zwaardere delicten plegen in de wetenschap dat ze toch de rest van hun leven vast komen zitten.

Eerdmans gelooft desondanks in de maatregel. "Wij zeggen bij zwaardere geweldsdelicten: na drie keer is het echt klaar. Ik vind dat de maatschappij dat verdient. Bovendien vind ik het een dreiging voor mensen die een delict hebben gepleegd dat dit boven hun hoofd hangt, het heeft aan afschrikkende werking."

Een rechtse koers dus, maar op die flank is er 22 november meer te kiezen. Naast JA21 appelleren ook de VVD, BBB en NSC aan de "fatsoenlijke" rechtse kiezer. Partijen die, afgaande op de meest recente peilingen, er beduidend beter voor staan dan JA21. Begin dit jaar stond de partij in de peilingen nog op negen tot dertien zetels, maar op de vooravond van de verkiezingen lijkt JA21 de rechtse kiezer nog nauwelijks te vinden. De Peilingwijzer peilt JA21 nu op een tot drie zetels.

Waarom moet de rechtse kiezer op JA21 stemmen? Eerdmans: "BBB en Omtzigt zijn meer middenpartijen dan rechtse partijen, denk ik. Rechts van de VVD zijn we de enige partij die in een kabinet wil komen en daarvoor ook wordt uitgenodigd."

Leegloop partij

Ook binnen de partij nam de kritiek het afgelopen jaar toe. Partijleden, onder wie prominente Kamerleden, uitten in maart ontevredenheid over de partijtop die teveel macht naar zich toe zou trekken. Daarnaast hekelden ze de dubbelfuncties binnen de partij, waarmee ze onder andere doelde op de dubbelrol van Nanninga als lijsttrekker voor de Eerste Kamer en fractievoorzitter in de gemeenteraad van Amsterdam.

Een "onzinverhaal", zegt Eerdmans over die dubbelfuncties. "Voor de toekomst hebben we gezegd dat we geen dubbele functies willen. Maar Annabel was gekozen voor de Eerste Kamer en voor de gemeenteraad. Dan is het niet logisch daar zomaar uit te stappen."

Toch leek de aankondiging van Nanninga, eind augustus, dat ze zich kandidaat stelde als nummer twee op de lijst voor de Tweede Kamerverkiezingen de druppel voor veel partijleden. Nadat eerder Kamerleden Nicki Pouw-Verweij en Derk Jan Eppink al uit de partij waren gestapt en zich bij de BBB voegden, zegden ook zes andere partijleden, onder wie twee Europarlementariërs, hun lidmaatschap op.

"Je ziet bij veel partijen strubbelingen en dat mensen ermee stoppen. Veel mensen kwamen bij ons omdat ze belangstelling hadden voor JA21. Daar hebben mensen bij gezeten die andere verwachtingen hadden van de partij. Dat kan."

Kijk hier het hele gesprek met Joost Eerdmans terug: