Gaza-onderhandelaars melden kleine stapjes, 'maar dat kan juist slecht teken zijn'

Israël en Hamas overleggen sinds afgelopen weekend in Caïro over een wapenstilstand. Er komen voorzichtig positieve signalen uit de Egyptische hoofdstad, al lijkt een definitief vredesakkoord ver weg.

De Israëlische premier Benjamin Netanyahu voert de druk op met zijn uitspraak dat er een datum is vastgesteld om de Gazaanse stad Rafah binnen te vallen. Het laat zien dat deze gespreksronde cruciaal is, zegt onderhandelingsexpert Nomi Bar-Yaacov. "Als er geen staakt-het-vuren komt, valt Israël Rafah aan. Dat zou een gigantische catastrofe zijn."

Israël en Hamas onderhandelen in Caïro niet direct met elkaar, maar via tussenpersonen. Dat gaat op hoog niveau, zegt Bar-Yaacov. De Amerikaanse CIA-directeur, het hoofd van de Egyptische geheime dienst en de premier van Qatar zijn erbij betrokken. "Traditioneel zijn de veiligheidsdiensten de belangrijke onderhandelaars. Zij weten het beste wat er speelt."

Qatar werd een belangrijke bemiddelaar in het conflict doordat de politieke top van Hamas er gevestigd is. De VS praat mee omdat het land druk op Israël kan uitvoeren. Egypte grenst aan Gaza, en wist in eerdere oorlogen als tussenpersoon voor Israël en Hamas wapenstilstanden voor elkaar te krijgen. "Maar het blijft ongekend dat deze drie landen, die niet per se elkaars bondgenoten zijn, samen bemiddelen", zegt Bar-Yaacov.

Onrust in Israëlische politiek

Er zou sprake zijn van "voorzichtig optimisme" aan de onderhandelingstafel. Vrijdag maakte Israël bekend meer hulpgoederen in Gaza toe te laten. Maandag meldden zowel Israëlische als Arabische media dat een staakt-het-vuren dichterbij komt. Details werden niet bekendgemaakt.

In de Israëlische politiek ontstond vervolgens onrust: extreemrechtse ministers eisten dat de strijd tegen Hamas niet gestaakt ging worden. De oppositie zegt Netanyahu juist te steunen als hij een overeenkomst voor een wapenstilstand en de vrijlating van gijzelaars bereikt.

Netanyahu kwam vervolgens met zijn uitspraak dat er een datum voor de Rafah-inval zou zijn, die volgens hem noodzakelijk is om alle Hamas-strijders uit te schakelen. In Rafah zitten meer dan een miljoen gevluchte Palestijnen.

Daarop liet een Hamas-functionaris weten het voorstel voor een gevechtspauze af te wijzen. Maar later liet de terreurorganisatie weten het voorstel tóch te bestuderen. Woensdag meldde persbureau Reuters op basis van twee anonieme Israëliërs betrokken bij de onderhandelingen dat Israël bereid zou zijn om 150.000 vluchtelingen terug te laten keren naar het noorden van Gaza. Hamas zou in ruil daarvoor veertig gijzelaars moeten vrijlaten. De wapenstilstand zou in ieder geval zes weken duren.

'Lekken zijn slecht teken'

Dat dit soort informatie naar buiten komt, kán een goed signaal zijn, zegt Bar-Yaacov, die jarenlang voor de Verenigde Naties onderhandelde, ook met gewapende groepen in het Midden-Oosten. "Hamas had aanvankelijk geëist dat alle Palestijnen mogen terugkeren. Die 150.000 was een Amerikaans voorstel en lijkt me redelijk kansrijk."

Maar het lek via Reuters kan ook bedoeld zijn om de druk op te voeren omdat de deal dreigt te mislukken. "De succesvolste vredesbesprekingen worden klein en geheim gehouden. Als onderhandelaars lekken, gaat de deal meestal niet door."

'Absolute ramp'

Volgens Israël en de VS ligt de bal nu bij Hamas. Woensdag doodde Israël drie zoons van de hoogste politieke leider van Hamas, Ismail Haniyeh. In een reactie zei hij dat de eisen bij de onderhandelingen hetzelfde blijven.

Hoe dan ook lijkt het onwaarschijnlijk dat Hamas met een definitief akkoord instemt. De terreurorganisatie heeft een behoorlijke sterke onderhandelingspositie, zegt Bar-Yaacov, nu Israël meer en meer steun verliest van andere landen. "Hamas heeft er belang bij de situatie te rekken. Ze hebben geen haast."

Ondanks dat er volgens Hamas al 33.000 Palestijnen zijn gedood, voelt Hamas weinig druk om de strijd te staken, zegt Bar-Yaacov, in tegenstelling tot Israël. "Gazanen zijn te bang voor Hamas om hun mening over de oorlog te uiten."

Bovendien: Hamas heeft altijd gezegd alleen een voorstel met een permanent staakt-het-vuren en het terugtrekken van Israëlische troepen te accepteren. En daarmee zal Israël nooit instemmen, verwacht Bar-Yaacov. "Israël wil zeker zijn dat Gaza bestuurd gaat worden zónder Hamas én zonder andere groeperingen met een vergelijkbare ideologie. Want uiteindelijk hoopt Hamas dat de rest van de Arabische wereld en de islamitische wereld samen optrekken om ervoor te zorgen dat de staat Israël niet meer bestaat."

Hoe onwaarschijnlijk een vredesakkoord ook lijkt, het is wel de enige hoop voor Gaza én voor Israël, zegt Bar-Yaacov. "Het zou een absolute ramp zijn als de onderhandelingen mislukken."