'Collectief straffen en wegjagen van Gazanen is mogelijk etnische zuivering'

De leefsituatie in Gaza wordt met de dag zorgwekkender. Dit weekend braken duizenden mensen in bij opslagplaatsen en distributiecentra van de Verenigde Naties om aan meel en andere levensmiddelen te komen.

Na de Hamas-aanslagen op 7 oktober blokkeerde Israël Gaza volledig. Sinds vorig weekend worden hulpkonvooien toegelaten, maar slechts mondjesmaat. Dit beleid is illegaal, volgens het Internationaal Strafhof. "Israël straft de Palestijnen collectief. Er is mogelijk sprake van etnische zuivering", zegt universitair docent internationaal strafrecht Marieke de Hoon.

De afgelopen weken was de verdeling van levensmiddelen nog redelijk georganiseerd, zegt Tamara Alrifai, woordvoerder van de VN-organisatie voor Palestijnse vluchtelingen UNRWA. "De 600.000 mensen in VN-gebouwen kregen heel weinig, maar wel geregeld, voedsel en medicijnen."

Maar toen vrijdagavond alle communicatie uitviel nadat Israël de aanvallen opvoerde, brak er paniek uit, zegt Alrifai. "Niemand wist wat er gebeurde. Mijn collega's konden geen berichten versturen over de voedsel- en waterdistributie. Dus mensen namen het heft in eigen hand en besloten zelf voedsel uit opslagplaatsen te halen."

Een minstens zo nijpend probleem is het grote gebrek aan brandstof, waardoor elektriciteitsgeneratoren niet draaien en ontziltingsinstallaties stilliggen. Inwoners moeten vervuild water drinken. "Mensen zijn afhankelijk van water dat ze kopen bij kleine waterstation", zegt de lokale journalist Noor Swirki tegen Nieuwsuur. "Dat water komt uit de grond en is niet veilig om te drinken of om mee te koken, maar ze hebben geen keuze."

UNRWA noemt het brandstoftekort desastreus. "Als we geen brandstof meer hebben, kunnen we de bakkerijen niet voorzien van schoon water en kunnen we onze vrachtwagens niet sturen om de levensmiddelen op te halen die nu via Egypte binnenkomen", zegt Alrifai.

'Israël mag noodhulp niet belemmeren'

Volgens nieuwszender Al Jazeera zijn sinds het begin van de oorlog 87 vrachtwagens Gaza binnengelaten via de door Egypte gecontroleerde grensovergang bij Rafah. Dat aantal is een fractie van wat nodig is voor de 2 miljoen Gazanen, zegt Alrifai. "Voor de oorlog kwamen er elke dag zo'n 500 trucks binnen, waarvan 100 met humanitaire goederen."

Het opzettelijk belemmeren van humanitaire hulp is een oorlogsmisdaad, zegt internationaal strafrechtdocent De Hoon. "Israël voldoet hiermee niet aan de plicht om burgerslachtoffers zoveel mogelijk te voorkomen."

Ook het Internationaal Strafhof in Den Haag spreekt van een schending van het internationaal recht. "Er zouden geen belemmeringen moeten zijn voor het leveren van noodhulp aan kinderen, vrouwen en mannen", zei aanklager Karim Khan bij een bezoek aan de grensovergang tussen Egypte en Gaza. "Dit zijn onschuldige mensen met rechten."

Israël erkent het Internationaal Strafhof niet, de Palestijnen wel. Khan hoopt dat hij toch de Gazastrook in mag om onderzoek te doen naar mogelijke oorlogsmisdaden, zegt hij in een video op X:

Waarschijnlijk overtreden ook Israëls luchtaanvallen het internationaal recht, zegt De Hoon. "Een legitiem militair doel mag je aanvallen, ook als er de kans is op burgerslachtoffers. Maar dit moet op een proportionele manier en dat lijkt in Gaza nu niet te gebeuren."

Dat Israël vaak waarschuwingen stuurt voor een bombardement, pleit het land volgens De Hoon niet vrij. "Burgers moeten kunnen wegkomen, maar in Gaza kunnen ze nergens heen."

VN-medewerkers gedood

Het dodental in Gaza steeg zondag naar 8005, volgens het zorgministerie van Gaza, dat onder controle staat van Hamas. De cijfers worden door verschillende hulporganisaties als betrouwbaar gezien. Bij de Israëlische aanvallen zijn ook 59 UNRWA-medewerkers omgekomen.

"Elke dertien minuten sterft er een kind in Gaza", zegt Jason Lee van hulporganisatie Save the Children. "Geen plek hier is veilig, overal zijn beschietingen en luchtaanvallen. 60 procent van de bevolking, 1,4 miljoen mensen, is hun huis uit gevlucht."

Israël maakt te weinig onderscheid tussen burgers en militairen, zegt De Hoon. Als voorbeelden geeft ze de aanvallen op woongebouwen, waar ook veel kinderen wonen, en op burgers die naar het zuiden van Gaza vluchten. "De regering verschuilt zich achter het argument dat Hamas begon. Maar je kunt niet suggereren dat die kinderen Hamas-strijders zijn. Palestijnen worden zo gedehumaniseerd. Mensen worden niet meer als mensen gezien en de drempel om ze te doden wordt verlaagd."

Genocide?

Dit "collectief straffen en wegjagen" van Palestijnen is mogelijk etnische zuivering, zegt De Hoon. De VN waarschuwde al voor "een massale zuivering" van inwoners van Gaza en pleit voor een staakt-het-vuren.

Of er ook sprake is van genocide, zoals Palestijnse organisaties en onder andere een Spaanse minister zeggen, vindt De Hoon lastig te bepalen. "Daarvoor moet je aantonen dat er bij Israëlische leiders een specifieke opzet is om de Palestijnen uit te roeien. Dat zeggen ze niet. Hamas is er bijvoorbeeld wel heel duidelijk in dat ze de joden willen uitroeien. Maar Israël zit wel op het duistere randje."

Hoe dan ook, zegt De Hoon, zijn er signalen dat genocide kan gaan plaatsvinden. "Maar aan strafzaken hebben we nu niks. Andere landen moeten ingrijpen om te voorkomen dat Israël die genocide zal plegen. Staten hebben die plicht."