Gemeenten over 'afhankelijkheid'
Het lukt gemeenten en provincies niet om met eigen ambtenaren de energietransitie uit te voeren. We vroegen twintig gemeenten in hoeverre zij afhankelijk zijn geworden of verwachten afhankelijk te worden van adviesbureaus.
Amsterdam: De gemeente Amsterdam stelt dat er weliswaar gemeente-breed een "stabilisatie" is van externe inkoop, behalve op één onderwerp: "De energietransitie, de uitvoering van het klimaatakkoord en de benodigde versnelling zorgen ervoor dat we kennis en capaciteit tekort komen bij de gemeente en voor een deel van het werk afhankelijk zijn voor externe inhuur."
Eindhoven: "Eindhoven afhankelijk is geworden van adviesbureaus. Als we kijken in welke mate dat is, dan denk we dat veel kleinere gemeenten of regionale overlegstructuren nóg afhankelijker zijn geworden. Dat heeft ermee te maken dat wij hier politiek de keuze hebben gemaakt om structureel extra middelen beschikbaar te stellen structureel, waardoor we al het team hebben kunnen uitbreiden. Iedere gemeente is op dit moment wel echt grotendeels afhankelijk van adviesbureaus"
Utrecht: "Dit herkennen wij en dat is ook logisch. Op alle niveaus moet alles in de stad de komende jaren op de schop: infrastructuur, mobiliteit, gebouwde omgeving. En dat in relatief kort tijdsbestek. Dat betekent dat een gemeente in korte tijd zowel mensen als ook kennis nodig heeft. Mede door schaarste aan personeel, als ook de soms technische, juridische of andere specifieke kennis, is het onvermijdelijk om adviesbureaus in te huren. [...] We doen als gemeenten Utrecht ook veel zelf, en dat is mogelijk omdat we een grote gemeente zijn. Afgelopen jaar hebben wij ongeveer 4,5 miljoen euro aan personeel en 1 miljoen aan adviezen uitgegeven. Aan inhuur zit ook een kwetsbaarheid: het weglekken van kennis. Dat proberen we zo goed mogelijk als gemeente te borgen"
Sittard-Geleen: "Duurzaamheid speelt een steeds belangrijkere rol. Het aantal medewerkers dat zich met het onderwerp bezighoudt, neemt toe. Desondanks is de inzet van een adviesbureau soms nodig. Dat de inzet/afhankelijk van adviesbureaus is toegenomen, lijkt evident."
Loon op Zand: "Wij herkennen het beeld dat we afhankelijker zijn geworden van adviesbureaus. De gemeente Loon op Zand is een kleine gemeente. De energietransitie is een ingewikkeld nieuw thema. Als onze gemeente stappen wil maken dan moeten wij een beroep doen op adviesbureaus om capaciteit in te huren. Dat gaat om handjes en technische kennis. Voor onze gemeente is het traject goed en wel in 2022 begonnen met lopen. Voor het komende jaar beginnen we met de eerste grote uitgaven aan advieskosten. De gemeente Loon op Zand voorziet, indien er geen vaste financiering komt vanuit het Rijk voor de energietransitie, dat we zelfs meer moeten inhuren. Onze voorkeur heeft om mensen aan te nemen, dan zorgen we ervoor dat kennis wordt ingebed in onze gemeente, en behouden we de continuïteit. En het is simpelweg goedkoper."
Dordrecht: "De afgelopen jaren is nog niet dusdanig te zeggen dat de afhankelijkheid van adviesbureaus is toegenomen. We huren weliswaar adviesbureaus in, maar wisselen met andere gemeenten binnen Drechtsteden kennis en ervaringen uit. Tegelijkertijd zijn we pas net begonnen met de start van de energietransitie. We verwachten als gemeente wél dat die afhankelijkheid van adviesbureaus de komende jaren verder zal gaan toenemen. We gaan met gemeenten tegelijkertijd de markt op. Dus we komen onvermijdelijk allemaal tegelijk terecht bij deze bureaus"
Bunnik: "De energietransitie vraagt om specialistische (technische) kennis van verschillende onderwerpen. (..) "Wij begonnen 3 jaar geleden met 1,5 medewerker op deze thema's. Dat betekent dat je niet alle kennis in huis hebt of tijd om zelf uit te voeren. Op dit moment kunnen we meer formatie aanstellen (raad heeft extra fte's beschikbaar gesteld waardoor we op 3,2 kunnen uitkomen. Ook komt er nu geld vanuit het rijk beschikbaar) Echter vanwege krapte op arbeidsmarkt hebben we op dit moment nog steeds maar 1,2 vaste fte en huren we tijdelijk in."
Wageningen: "De afhankelijkheid van adviesbureaus is toegenomen. Dit hangt samen met de toenemende complexiteit van de duurzame energie- en warmtetransitie."
Weert: "De afhankelijkheid van adviesbureaus is groot. Dit geldt zowel voor kennis als capaciteit. Er wordt gewerkt met specifieke opdrachten (zoals onderzoek aquathermie, transitievisie warmte), als ook inhuur binnen taakveld energietransitie."
Arnhem: "We zijn afhankelijker geworden van adviesbureaus. Zoals beschreven, de inhuur van adviesbureaus voor de energietransitie is de afgelopen vijf jaar met circa 80% gestegen. Dat heeft dus ook te maken met het feit dat we met andere gemeenten concurreren om talent en specialisten op het gebied van de energietransitie."
Assen: "De laatste jaren is de expertise op het gebied van energietransitie bij gemeenten toegenomen en ook bij de gemeente Assen. Adviesbureaus met specifieke expertise worden regelmatig ingezet, net als in andere gemeentelijke projecten zoals gebiedsontwikkelingen. De gemeente is niet alleen afhankelijk van adviesbureaus. We merken wel dat complexe ingrepen in de leefomgeving veel samenwerking vraagt met experts, adviesbureaus en gespecialiseerde aannemers. We zien wel dat gemeentelijke begrotingen in het algemeen onder druk staan. Dit is onderwerp van gesprek met het Rijk, in VNG-verband. Ook de gemeente Assen kampt met de krappe arbeidsmarkt. Het vinden van voldoende gekwalificeerd personeel blijft een uitdaging. We merken dat de concurrentie op het gebied van energietransitie toeneemt."
Gilze en Rijen: "Alle ambtenaren van Team Duurzaamheid hebben in 2021 ontslag genomen. Daarna is het team opnieuw opgebouwd. Op dit moment bestaat het team uit zeven personen (waarvan vier in dienst zijn van de ABG-organisatie, één op vrijwillige basis werkzaamheden verricht voor de ABG-organisatie en twee worden ingehuurd via BMC). Omdat het nieuwe team bij aanvang beperkte kennis had van met name de technische aspecten van de desbetreffende vraagstukken, is vanaf de start (TVW en handreiking zon en wind) gebruik gemaakt van externe kennis. Er wordt daarnaast ook veel samengewerkt met de regio. Dit valt helaas niet nader te kwantificeren.
Goes: "Het klopt" dat er door de energietransitie meer werk op de gemeente Goes is afgekomen. "zeker nu in de volgende fase de nadruk veel meer op de uitvoering komt te liggen."(..)"We huren personeel of expertise in (via adviesbureau en/of zzp'ers) als we onvoldoende capaciteit of expertise hebben."
Amersfoort: In eerste instantie stelt Amersfoort dat afhankelijkheid niet is toegenomen maar afgenomen". Later zegt de gemeente: "Wij huren relatief snel in." Tegelijk kan de gemeente niet kwantificeren dat afhankelijkheid is afgenomen omdat "de bezetting bij energietransitie erg in ontwikkeling is". Als we nogmaals om verduidelijking vragen zegt de gemeente: "In vergelijking met een gemeente die geen regiegemeente is huren we sneller externe partijen in, dat is eigen aan ons bestuursmodel. En betreft alle domeinen van de gemeente, dus niet alleen Energietransitie. Als het gaat om de Energietransitie dan voeren we sommige taken zelf uit en andere taken besteden we uit en houden daar regie op."
Hulst: "De gemeente Hulst is qua inwoners een kleinere gemeente. De energietransitie hebben we nog niet breed in uitvoering. Het is een volgende nieuwe taak die op het bord van de gemeente ligt. Om deze complexe taak goed op te kunnen pakken is het van belang dat er vanuit het Rijk structureel geld komt. Onze ambtelijke capaciteit is beperkt. Op dit moment hebben we slechts één collega die werkt aan de energietransitie. Verwachting is dan ook dat we in de toekomst afhankelijk zullen zijn van de inzet van adviesbureaus voor de energietransitie."
Bergeijk: wilde schriftelijk geen toelichting geven.
Lelystad: "Lelystad heeft al heel vroeg in 2014 gezegd dat energie een thema is, en dat we zelf capaciteit moeten organiseren. We hebben toen een basiscapaciteit georganiseerd, toen al, voor die energievraagstukken. Een belangrijk element daarbij is dat je als gemeente zelf capaciteit in huis moet hebben om beleid uit te voeren. Een adviesbureau kan je gidsen en kan helpen bij een paar zaken, maar nooit bij de essentie van het beleid wat je als gemeente wil voeren."
Barneveld: "Er zijn verschillende manieren om taken rond de energietransitie uit te voeren. De inhuur van externen is daar één van. Afhankelijkheid impliceert dat dit de enige manier zou zijn. Maar een andere mogelijkheid zou zijn om eigen medewerkers hiervoor vrij te maken, op te leiden of hiervoor nieuwe medewerkers aan te nemen. In een aantal gevallen heeft de gemeente Barneveld ervoor gekozen externe expertise of uitvoeringskracht tijdelijk in te huren."
Hoogeveen: "Wij zijn op dit moment niet afhankelijk van adviesbureaus. De werkzaamheden binnen het kader van de energietransitie zijn ook bij ons toegenomen. Om die werkzaamheden uit te kunnen voeren, hebben wij intern de capaciteit uitgebreid. Wij huren wel specifieke expertise in. Met name voor onderzoeksopdrachten of strategische verkenningen op het gebied van de energietransitie. Dat is binnen onze organisatie altijd de normale procedure als er specifieke technische kennis vereist is waar wij intern niet over beschikken."
Purmerend: "Nee, wij verwachten niet dat de afhankelijkheid toeneemt. Het beleid van de gemeente Purmerend is om ook in de toekomst zoveel mogelijk werkzaamheden in eigen hand te houden en waar mogelijk niet te kiezen voor adviezen die worden opgesteld door externe adviesbureaus.Dit om zoveel mogelijk beschikbare gelden in verduurzaming te steken. Incidenteel kan het inhuren van een adviesbureau noodzakelijk zijn. Bijvoorbeeld voor verduurzaming van het werelderfgoed Beemster waarvoor de gemeente de expertise niet beschikbaar heeft."