Een halve graad extra opwarming: zoveel maakt dat uit

• Marijn Duintjer Tebbens

  verslaggever

Om gevaarlijke klimaatverandering te voorkomen moet de temperatuurstijging beperkt blijven tot anderhalve graden. De klimaatconferentie in Glasgow was de "laatste en beste hoop" om dat doel binnen handbereik te houden, aldus de voorzitter bij de opening. Nu de klimaattop is afgelopen dreigt nog altijd een opwarming van 1,8 tot 2,3 graden.

Dat is slecht nieuws voor miljoenen mensen. Zij zullen de komende decennia te maken krijgen met steeds extremere hittegolven, overstromingen, natuurbranden en droogte.

Een halve graad meer of minder kan veel uitmaken. Het VN-klimaatpanel IPCC bracht in 2018 in kaart wat het verschil tussen anderhalve en twee graden in de praktijk betekent. Hieronder vind je een aantal van de conclusies van het IPCC-rapport en van andere wetenschappelijke studies.

Kijk zelf welk verschil anderhalve of 2 graden opwarming maakt:

Je ziet: een halve graad extra opwarming heeft grote gevolgen. Het klimaatakkoord van Parijs (2015) stelde daarom als doel de stijging van de wereldgemiddelde temperatuur ruim onder de twee graden te houden (ten opzichte van het pre-industriële tijdperk) en "inspanningen te leveren" om de opwarming tot anderhalve graad te beperken.

Die 'grens' van anderhalve graden belandde niet zomaar in het klimaatakkoord, zegt klimaatonderzoeker Heleen de Coninck van de TU Eindhoven. "Die anderhalve graden was onder druk van kleine eilandstaten die zagen aankomen dat zij bij twee graden opwarming volledig zouden verdwijnen en daarmee al hun land zouden verliezen."

"Dat is een inbreuk op internationaal recht want ieder land heeft recht op zijn eigen grondgebied. Dat is een heel sterk argument."

Bovendien is de hoop dat een beperking van de temperatuurstijging tot anderhalve graad ook op andere vlakken de impact van klimaatverandering flink vermindert. De Coninck: "Een voorbeeld is het verdwijnen van de koraalriffen. Die sterven ongeveer helemaal uit bij twee graden opwarming. Bij anderhalve graad heb je misschien nog een kwart over."

Nadat de anderhalve graad in het Verdrag van Parijs belandde, kreeg het VN-klimaatpanel IPCC de opdracht te onderzoeken wat die opwarming zou betekenen voor de wereld. In 2018 kwam het IPCC met het special report. De gevolgen bij anderhalve graden opwarming bleken al zo ingrijpend dat het rapport de vraag opriep hoe veilig de 'oude' grens van twee graden nog was. Sindsdien is de internationale druk toegenomen om de opwarming tot anderhalve graad te beperken.

'Heel grote gevolgen'

De Coninck was een van de hoofdauteurs van het rapport. Als de wereld de temperatuurstijging onder de anderhalve graden houdt, zou dat zogenoemde omslagpunten kunnen voorkomen, zegt ze. "Op de polen gaat de opwarming harder dan in gematigde gebieden. Een Noordpool zonder zee-ijs komt bij twee graden temperatuurstijging iedere tien jaar voor en bij anderhalve graad iedere honderd jaar. Het afsmelten kan ergens tussen anderhalve en iets boven de 2 graden een tipping point overgaan. Dat kan heel grote gevolgen hebben voor de zeespiegelstijging."

Alle reden dus om onder de anderhalve graad te blijven. Maar we lijken het niet te redden. Uit de meest recente analyses blijkt dat met de toezeggingen die landen voor 2030 hebben gedaan, de opwarming in 2100 op 2,4 graden uitkomt. Als landen de nieuwe plannen en voornemens die ze tijdens de klimaattop deden écht aankondigden, scheelt dat nog 0,1 graad opwarming.

Tellen we alle (veelal vage) beloftes van landen over de verre toekomst mee (bijvoorbeeld over netto nul uitstoot in 2050, 2060 of 2070) dan stevent de wereld nog af op een temperatuurstijging van 1,8 graden. Hoewel de klimaattop afsloot met een oproep aan landen om versneld met nieuwe plannen en beloftes te komen, lijkt een opwarming van twee graden (of meer) dus aannemelijker dan een beperking van die opwarming tot anderhalve graden.

De Coninck: "Je hebt het dan over honderden miljoenen mensen extra die te maken krijgen met minder opbrengst van landbouw. En met meer waterstress en sterkere hittegolven op zo'n manier dat je, met name in steden, gewoon niet meer kunt leven."