Welke gevolgen heeft corona op (de uitslag van) de verkiezingen?

In coronatijd zijn ook de komende Tweede Kamerverkiezingen anders dan je gewend bent. Zo kunnen we op drie dagen naar de stembus: 15, 16 èn 17 maart. 70-plussers kunnen op hun beurt per brief stemmen. En vooral die laatste verandering is niet onomstreden, want waarom kunnen niet álle kwetsbaren per brief stemmen?

De organisatie hiervan is lastig, zegt Kajsa Ollongren, demissionair minister van Binnenlandse Zaken. "We kunnen de overige kwetsbare mensen niet als één groep identificeren", legt Ollongren uit. "Voor die groep adviseren we om maandag of dinsdag naar het stembureau te gaan. Ook kun je dit jaar drie volmachtstemmen uitbrengen, in plaats van de gebruikelijke twee stemmen."

De Partij voor de Dieren stapt naar de rechter om de briefstemmen. De democratische rechten worden niet gewaarborgd, vindt partijleider Esther Ouwehand. "De vraag is of dit wel kan, als je stemmen per brief niet beschikbaar maakt voor kwetsbare mensen ónder de 70."

Beïnvloeding

Briefstemmen brengt ook risico's met zich mee, zegt hoogleraar politicologie Carolien van Ham. "Mensen kunnen makkelijker beïnvloed worden, het stemgeheim wordt ondermijnd en brieven zouden eventueel kwijt kunnen raken in de post."

Ollongren is zich bewust van die gevaren: "Er zit een element van risico in. Beïnvloeding kun je niet helemaal uitsluiten. Het is een risico dat we nemen vanwege de omstandigheden."

Dat corona invloed kan hebben op de verkiezingsuitslag, bleek afgelopen november al. Bij de gemeentelijke herindelingsverkiezingen bleef 10 procent van de kiezers weg vanwege het virus, bleek uit onderzoek van Ollongren zelf. "Ik wil tegen die groep zeggen: er is voor iedereen een manier om coronaproof te stemmen."

Voor Ollongren is uitstel van de verkiezingen door corona op dit moment geen optie. Een handvol burgemeesters wil uitstel van de verkiezingen, maar volgens het Genootschap van Burgemeesters zijn dat er slechts 5 van de ruim 350. Burgemeester Ahmed Aboutaleb van Rotterdam, zit in ieder geval niet te wachten op uitstel: "Ik heb het gevoel dat we er helemaal klaar voor zijn."

Rotterdam had tijdens de vorige Kamerverkiezingen 350 stemlokalen, waarvan liefst 175 te klein zouden zijn in coronatijd. Er is daarom gezocht naar grote ruimtes, waarvan de gemeente er nu 400 gevonden heeft. "Ik ben echt onder de indruk", zegt Aboutaleb. "Er zijn meer stembureaus dan normaal en er is heel veel enthousiasme onder mensen om stembureaulid te zijn."

Aboutaleb heeft wel een klacht aan het adres van minister Ollongren: "Ze moet iets meer geld uittrekken voor de verkiezingen." Eerder werd bekend dat er voor gemeenten 30 miljoen euro extra vrijkomt voor de verkiezingen, maar dat is volgens Aboutaleb niet genoeg om het grote aantal vrijwilligers te belonen.