Kritiek op hogere prijzen vaccins: 'Moet die winst nóg hoger?'

De Europese Unie gaat meer betalen voor de vaccins van Pfizer en Moderna. Volgens de sector is de prijsverhoging begrijpelijk. Maar er is veel kritiek op het verdienmodel van de vaccinmakers.

'The Great Vaccine Robbery'. Zo noemt een alliantie van ngo's de hoge winsten die bedrijven als Pfizer en Moderna verdienen aan de vaccins. Volgens opsteller The People's Vaccine zou de prijs van de vaccinatiecampagne tot meer dan vijf keer goedkoper kunnen. Anna Marriott, Health Policy Advisor bij Oxfam, spreekt zelfs van "misschien wel een van de dodelijkste gevallen van winst maken in de geschiedenis".

Maar volgens Franc de Korte, woordvoerder van de Vereniging voor Innovatieve Geneesmiddelen (VIG), is de prijsverhoging goed te onderbouwen: nu we te maken krijgen met nieuwe varianten betekent dat ook dat de vaccins moeten worden gemoderniseerd. "Dat zal op een of andere manier betaald moeten worden", aldus De Korte.

"Bij de ontwikkeling van een 'gewoon' geneesmiddel betaal je al 2 miljard euro", zegt De Korte. "Als je nu de doorontwikkeling daarbij neemt, plus alle uitbreiding van productiecapaciteit, dan kan ik me best voorstellen dat die prijs te verantwoorden is."

Volgens De Korte zit er ook 'risicodragend kapitaal bij'. "Investeerders hebben ook hun verantwoordelijkheid genomen om te investeren in een vaccin waarvan ze niet wisten of het de markt zou redden. Die hebben nu geluk, maar die hadden ook al hun geld kwijt kunnen zijn."

De prijs is volgens De Korte bovendien lager dan wat er nu wordt uitgegeven om de hele coronacrisis te bestrijden.

'Ze maken al winst'

Marcel Canoy, hoogleraar gezondheidseconomie aan de VU, is kritisch over de prijsverhoging.

"Een verhoging met een paar euro, dat klinkt misschien weinig", zegt hij tegen Nieuwsuur. "Maar als de vaccins structureel in gebruik blijven is dat enorm veel geld dat bovenop de winst komt, die de farmaceutische bedrijven al maken."

Dat bedrijven winst maken, vindt Canoy begrijpelijk, maar hij vraagt zich af of dat zo veel moet zijn. "Die winst maken ze al. Waarom moet die winst nóg hoger zijn? Daarnaast is de ontwikkeling van het vaccin ook deels betaald door publiek geld, namelijk door universiteiten en overheden die erin investeerden."

Volgens De Korte van de VIG ligt dat complexer. "In het geval van Pfizer zie je bijvoorbeeld dat de Duitse overheid een bedrag heeft betaald aan ontwikkelaar BioNTech (Pfizer red.), en dat bedrag is teruggekomen via een korting op het vaccin."

Actie ondernemen

Volgens The People's Vaccine is het 'te veel betaalde bedrag' aan alleen al Pfizer op het vaccin zo hoog, dat voor dat bedrag de hele wereld zou kunnen worden geprikt.

De organisatie roept regeringen op actie te ondernemen tegen de macht van de bedrijven. Maar of de EU iets kan doen, is volgens hoogleraar Canoy maar de vraag.

"Dat ligt aan de afspraken die zijn gemaakt tussen de EU en farmaceuten", zegt hij. "Als daar geen juridisch slimme afspraken zijn gemaakt, zoals bijvoorbeeld een maximumprijs, kan de EU weinig doen."

In theorie kan de EU een dwanglicentie opleggen: de bedrijven zouden dan het recept van het vaccin moeten delen met een concurrent. "Maar de lat ligt niet zonder reden erg hoog daarvoor," zegt Canoy. "Ik denk niet dat het zover zal komen."

Einde aan de prijsstijging?

De vraag blijft: is dit de laatste verhoging, of worden de vaccins straks steeds duurder? De Korte denkt niet dat dat laatste zal gebeuren. "Er komen vaccins die nu nog in ontwikkeling zijn ook op de markt. Dan komt er meer keuze. En ja, hoe meer keuze er is, hoe lager de prijzen worden."

Pfizer en Moderna zelf hebben nog niet gereageerd op de prijsverhoging. Volgens De Korte komt dat vanwege 'koersgevoelige informatie'.

"Pfizer en Moderna zijn beiden beursgenoteerde bedrijven. Dan heb je te maken met alle regels die daaromheen zitten. Het gaat hier niet om een paar tientjes, het gaat hier om miljarden bedragen, ook van investeerders. Dus de kans dat zij koersgevoelige informatie naar buiten brengen, die is heel erg groot."