Paul Horner uit Arizona is schrijver van veel gedeelde nepnieuwsartikelen, zoals ‘Man stopt overval door Pulp Fiction te citeren’, ‘Obama doet volkslied in de ban’ en ‘Twitter sluit account Donald Trump’.
Hij bezit de domeinnamen cnn.com.de en cbsnews.com.co die sprekend lijken op de websites van de echte nieuwsorganisaties. "Ik ben een expert in zorgen dat een verhaal viraal gaat", aldus Horner. Met succesvolle verhalen verdient hij zo’n tienduizend dollar aan reclame–inkomsten. "Sommige van mijn verhalen zijn drie tot vijf miljoen keer gedeeld op Facebook."
De auteur, die zich ‘satricus’ noemt, is fel criticaster van Donald Trump. Toch worden zijn artikelen vooral gedeeld door conservatieve Amerikanen. Zijn verzinsel dat betogers tegen Trump werden betaald door Hillary Clinton werd ook verspreid door Trump’s zoon, zijn campagnemanager en zijn woordvoerder Kellyanne Conway.
Horner is er blij mee: "Je moet laten zien dat het idioten zijn, dat probeer ik met mijn verhalen." Het verhaal wordt volgens Horner nog steeds duizenden keren per week gedeeld. Tot vermaak van Horner nemen ook reguliere media zoals Fox News zijn nepnieuws over. Zoals het verhaal dat Obama ‘met eigen geld een moslimmuseum open hield’.
Hij heeft "nul komma nul" spijt van zijn artikelen. "Het is nepnieuws maar het dient een doel, om veranderingen in te zetten. Mensen gaan vraagtekens zetten bij het nieuws dat ze lezen."
Informatie-oorlog
Ook de Russische Konstantin Knyrik wil de westerse media een lesje leren. Hij nam met zijn militie drie jaar geleden een centrum voor onderzoeksjournalistiek in op de Krim. Nu runt hij er zijn eigen persbureau: Newsfront. De meertalige website richt zich met vijftig vrijwilligers ook op West-Europa. Knyrik noemt hen "soldaten in de informatie-oorlog".
"Experts die door officiële media zijn verbannen omdat ze dingen zeggen die de machthebbers niet goed uitkomen, kunnen via onze site de censuur omzeilen", vertelt de hoofdredacteur via Skype. Volgens Knyrik zijn de westerse media, in tegenstelling tot de Russische, in handen van de veiligheidsdiensten.
Hij ontkent dat zijn persbureau wordt gefinancierd door het Kremlin, zoals de EU en een anonieme oud-vrijwilliger bij de Duitse omroep ARD claimden. "Ik betaal de kosten uit eigen zak", aldus Knyrik. De artikelen op Newsfront zijn sterk pro-Russisch en anti-EU.
Nepnieuws
De meeste artikelen zijn echt maar er duikt ook nepnieuws op. Een foto waarop een Oekraïense militair de Amerikaanse vlag kust, blijkt gephotoshopt: het origineel uit 2010 toont een grenswacht uit Tadzjikistan.
Een video van een Oost-Oekraïens stel dat zou zijn opgehangen door Oekraïense militia is volgens forensisch pathologen overduidelijk geënsceneerd. Een citaat van een Eurocommissaris die zou hebben gezegd dat de staat Bulgarije wel opgeheven kan worden, komt van een satirische website.
Ook goochelt Newsfront met cijfers: zo schrijft de Russische website dat de Verenigde Staten recent ‘3600 tanks’ in Europa plaatsten. Dit betreft echter het totale aantal voertuigen. Het aantal tanks bedraagt 174 waarvan de helft in Nederland staat.
Factcheckers
De Europese Unie heeft een factcheckteam opgezet die Russische desinformatie moeten ontkrachten. Zo worden nieuwe geruchten over verkrachting door Duitse NAVO-soldaten in Litouwen in de kiem gesmoord.
De EU-woordvoerder van Buitenlandse Zaken Maja Kocijancic weerspreekt dat het hier om contra-propaganda gaat: "Daar doen wij niet aan. We onderscheiden slechts informatie en desinformatie op basis van feiten."
Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken heeft op zijn beurt een eigen factcheckteam in het leven geroepen. Hier concluderen Amerikaanse factcheckers echter dat Rusland ten onrechte het label ‘nep’ op westerse nieuwsberichten heeft gezet.
Rel rond Lisa
Newsfront is een van de Russische media die vorig jaar het verzinsel verspreidden dat het Russisch-Duitse meisje Lisa tijdens een nacht waarin ze vermist was, verkracht was door immigranten. De zaak, die werd opgestookt door de Russische minister van Buitenlandse Zaken Lavrov, veroorzaakte veel onrust in Duitsland en wakkerde vreemdelingenhaat aan.
"Heeft u de uitspraak van de rechtbank niet gezien waaruit bleek dat ze wel degelijk verkracht is?", vraagt Knyrik ons. Die rechterlijke uitspraak bestaat echter niet.
Newsfront haalt slechts nieuwe ontwikkelingen aan om het eerdere nepnieuws te verdoezelen: een man die maanden eerder vrijwillige seks had met Liza wordt nu vervolgd. Het levert Newsfront de broodnodige ruis op: "Dus het was toch niet allemaal verzonnen door het meisje", aldus een artikel op hun website.
