Het voortbestaan van de terminale thuiszorg wordt serieus bedreigd door de manier waarop de Belastingdienst omgaat met zelfstandigen in de zorg. Zzp'ers zijn cruciaal voor de zorg aan stervenden. Met alleen mensen in loondienst is die niet te leveren, zeggen betrokkenen tegen Nieuwsuur.
Handhaving
Volgens de Belastingdienst kunnen zzp'ers niet als onderaannemer werken voor thuiszorgorganisaties vanwege de wet-en regelgeving. Op grond van de Kwaliteitswet zorginstellingen is de thuiszorgaanbieder nu verantwoordelijk voor de kwaliteit en kan die niet worden uitbesteed aan een onderaannemer. Mensen in loondienst moeten daarom het werk doen. Toch is deze situatie jaren gedoogd. Het afgelopen jaar is de Belastingdienst ineens gaan handhaven en zzp'ers die in de zorg werken, gaan controleren.
Minstens 1200 zelfstandigen zijn de dupe geworden en kunnen niet meer werken. Zij zouden zich schuldig maken aan een schijnconstructie. Inmiddels zijn 600 gedupeerde zzp'ers in beroep gegaan tegen de beslissing. FNV Zelfstandigen geeft juridische hulp aan mensen die in de problemen zijn gekomen. Ze zijn zowel hun inkomsten als hun perspectief kwijt.
Moeilijk te plannen
Patiënten die minder dan drie maanden te leven hebben, hebben recht op terminale thuiszorg. Huisartsen en ziekenhuizen schakelen voor de patiënten thuiszorgorganisaties in die vervolgens de zelfstandigen opdrachten geven.
Het zijn vooral zelfstandigen in de terminale zorg, vanwege het intensieve en moeilijk te plannen karakter van de zorg. Niemand weet wanneer terminale patiënten zich aandienen en hoe lang ze zorg nodig hebben, met andere woorden hoe snel ze sterven. Zelfstandigen werken in dit soort situaties vaak voor langere tijd 24 uur achter elkaar, iets wat mensen in loondienst niet mogen.
Deze terminale zorg wordt via de AWBZ gefinancierd: zorgkantoren sluiten contracten met thuiszorgaanbieders. Op dit moment krijgen volgens het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) ruim 5.000 mensen dagelijks terminale thuiszorg. De zorg duurt gemiddeld zes weken, maar varieert van een dag tot enkele maanden.
Praktijk gaat door
Het inzetten van zelfstandigen voor een groot deel van deze zorg gebeurt al jaren en gaat ook nu nog gewoon door, ondanks de nieuwe koers van de Belastingdienst. In de thuiszorg, verzorgingshuizen, verpleeghuizen en kraamzorg werken 430.000 mensen in loondienst. Daarnaast zijn er zo'n 20.000 zzp'ers actief.
Volgens FNV Zelfstandigen is er op dit moment sprake van willekeur en rechtsongelijkheid, want niet gecontroleerde zelfstandigen kunnen gewoon doorwerken en de thuiszorgorganisaties, die de opdrachten geven, worden ook niet aangepakt. De Tweede Kamer heeft het afgelopen jaar met diverse bewindspersonen vergaderd over dit hoofdpijndossier, maar er is nog altijd geen oplossing.
Gedupeerde
Liesbeth Wijkstra is een van de gedupeerden. Ze mag sinds 1 januari, van de ene op de andere dag, niet meer als ondernemer terminale zorg bieden. "Ik snap er werkelijk niets van. Ik doe dit werk al jaren, nooit problemen. Ik heb zeven opdrachtgevers en nu ineens zegt de Belastingdienst dat ik een schijnzelfstandige ben."
Wijkstra's zus is eveneens een gedupeerde zzp'er, maar haar broer, ook zzp'er in de terminale zorg, mag nog wel doorwerken. Wijkstra laat het er niet bij zitten en heeft inmiddels een advocaat in de arm genomen voor een rechtszaak.
Omvallen
FNV Zelfstandigen is bang dat de terminale thuiszorg in gevaar komt als er niet meer met zzp'ers gewerkt kan worden. Ook thuiszorgorganisatie Evita Zorg, in april van dit jaar nog uitverkozen tot beste opdrachtgever voor zzp'ers, is bang dat de hele terminale thuiszorg zal omvallen: "De terminale zorg wordt op deze manier bedreigd. Men realiseert zich niet dat als er nu geen oplossing komt vanuit het kabinet, wij deze zorg thuis niet meer kunnen leveren."
Brancheorganisatie BTN bevestigt dat. Directeur Jan Verschuren: "Al vanaf 2007 is BTN in gesprek met de ministeries van VWS en Financiën om te komen tot een duurzame oplossing. Beide ministeries geven niet thuis, waardoor goedwerkende zorgverlening verloren dreigt te gaan, met alle gevolgen van dien voor kwetsbare cliënten, zelfstandige zorgverleners en instellingen."
Zorgpilot stopt
Voor een deel van de gedupeerden leek deze zomer een oplossing in zicht. Zij konden zich aansluiten bij een "zorgpilot" in de thuiszorg waarin het mogelijk is om rechtstreeks gecontracteerd te worden door het zorgkantoor, zonder tussenkomst dus van een zorginstelling. Maar onlangs bleek dat deze pilot stopt aan het einde van dit jaar. Via de pilot is tot nu maar beperkt terminale zorg verleend, juist omdat de tussenschakel van de zorginstelling cruciaal is voor zzp'ers om met terminale patiënten in contact te komen.
Reactie ministeries
Nieuwsuur vroeg staatssecretaris Wiebes van Financiën om een reactie, maar hij kan vanavond niet persoonlijk reageren. De ministeries van Financiën, Volksgezondheid en Sociale Zaken staan achter het huidige beleid, maar zeggen dat ze bereid zijn om knelpunten op te lossen als dat nodig is.
Ze laten Nieuwsuur in een gezamenlijke reactie weten: "De basis waarop een zorgverlener arbeid verricht, moet aansluiten bij de daadwerkelijke arbeidsrelatie. De Belastingdienst en het UWV hebben de opdracht in alle sectoren hierop toe te zien en kunnen als uitvoeringsorganisatie niet eigenstandig besluiten bepaalde groepen of gevallen van handhaving uit te zonderen. (...) Het kabinet dient komende week een wetsvoorstel in dat ook opdrachtgevers verantwoordelijk maakt voor de beoordeling van de arbeidsrelatie."
Lees hier de volledige reactie van de ministeries.
Vragen en/of opmerkingen? Mail: Judith.Pennarts@Nieuwsuur.nl