Het laatste transport uit concentratiekamp Bergen-Belsen strandde eind april 1945 in het Duitse dorpje Tröbitz. Nog ieder jaar herdenken de bewoners van het plaatsje de Nederlandse slachtoffers. Nieuwsuur bezocht de herdenking in Tröbitz en sprak met overlevenden en ooggetuigen.
Bergen-Belsen
Als het einde van de oorlog nadert en het Britse leger oprukt naar het kamp Bergen-Belsen, worden de gevangenen van het kamp per trein 'geëvacueerd'. De Geallieerden mochten geen enkel concentratiekamp of levend slachtoffer terugvinden, had SS-leider Heinrich Himmler bepaald. Er wordt een dodenmars in beweging gezet en gevangenen worden in wagons geleid. Als reisdoel wordt het concentratiekamp in Theresienstadt aangewezen. Vele gevangenen zouden het naderende einde van de nazi-regime en hun bevrijding niet meer meemaken.
Laatste transport
Begin april 1945 worden in Bergen-Belsen drie treinen met ieder zo'n 2500 gevangenen samengesteld. De trein die als laatste vertrekt heeft zo'n 20 verschillende nationaliteiten aan bord, een derde van de inzittenden zijn Nederlanders. Twee weken lang rijdt de trein tussen de frontlinies, in een tergend langzaam tempo en met veel oponthoud. Onderweg sterft een deel van de inzittenden aan ziekte, uitputting en ondervoeding. De doden worden onderweg langs de rails begraven.
Bevrijding
Duitsland was inmiddels al grotendeels bevrijd en de trein reed als microkosmos van de holocaust maar voort. De trein komt uiteindelijk nooit in Theresienstadt aan. Op 22 april strandt de trein bij het plaatsje Tröbitz. De trein en de inzittenden, de meesten meer dood dan levend, worden achtergelaten. De volgende dag vinden de oprukkende troepen van het Oekraïense front van het Rode Leger de trein en bevrijden de inzittenden.
Tröbitz
De Russen laten de overlevenden van de treinreis Tröbitz, een dorp van zo'n 800 inwoners, tot plunderen over. Veel Duitse inwoners van het dorp waren hun huis uit gevlucht uit angst voor het Rode Leger, of zaten verstopt in hun kelder. Enkelen pleegden zelfmoord. De Russen verplichtten de Duitse inwoners van het dorp om de uitgeputte overlevenden in hun huizen op te nemen, ze van eten te voorzien, en ze te verplegen. De trein had namelijk ook de tyfus meegebracht.
Ziekte
In de weken daarna stierven nog veel overlevenden van de treinreis. De tyfus-epidemie kostte ook aan 26 bewoners van Tröbitz het leven, onder wie de burgemeester. De Nederlandse Joden reisden in verschillende ploegen en groepjes terug naar Nederland. Het duurde lang voordat er hulp uit Nederland kwam. Bij aankomst in Nederland was er geen warm welkom. Het was volgens overlevenden een mix van kilte, ontluizing en bureaucratie.
Herdenking
Nog ieder jaar herdenken de inwoners van Tröbitz op 23 april de slachtoffers. Verslaggever Tonko Dop en redacteur Milena Holdert gingen langs in het Duitse dorpje en spraken met een aantal ooggetuigen, die als kind zagen hoe de trein vol met uitgeputte en uitgemergelde mensen aankwam. Ook overlevenden van het zogenoemde 'Verloren Transport' komen aan het woord. Saskia Goldschmidt en Bea Bornstein, wiens vaders op het transport zaten, vertellen over de invloed die de oorlog op hun leven en die van hun ouders heeft (gehad).
Vragen en/of opmerkingen? Mail: Milena.Holdert@Nieuwsuur.nl en Tonko.Dop@Nieuwsuur.nl