Sinds 2001 mogen homo's en lesbiennes in Nederland met elkaar trouwen. De rechten die met een huwelijk meekomen leken op die manier verzilverd voor alle Nederlandse inwoners, ongeacht hun seksuele voorkeur. Maar niets is minder waar. Er blijkt een groot verschil te bestaan als het gaat om het krijgen van kinderen.
Hetero's
Situatie 1: een heteroseksueel getrouwd stel kan geen kinderen krijgen, omdat de man onvruchtbaar is. Het stel vraagt een kennis, of de spermabank om donorzaad. Via kunstmatige inseminatie wordt de vrouw zwanger. Haar echtgenoot, die niet de biologische vader van het kind is, is automatisch juridisch ouder van het kind. Het kind is immers geboren binnen het huwelijk van het echtpaar in kwestie. De zaaddonor heeft geen enkele zeggenschap over het kind.
Lesbiennes
Situatie 2: een lesbisch getrouwd stel kan geen kinderen krijgen, omdat daar een man voor nodig is. Het stel vraagt een kennis, of de spermabank om donorzaad. Via kunstmatige inseminatie raakt één van de twee vrouwen zwanger. Haar echtgenote (de duomoeder), die net als in situatie 1 niet de biologische ouder van het kind is maar wel is getrouwd met de moeder, is niet automatisch juridisch ouder van het kind. Zij moet het kind via een ingewikkelde en kostbare adoptieprocedure adopteren.
Onbekende en bekende donor
Als een heterostel of een lesbisch stel een kindje wil via kunstmatige inseminatie met donorzaad (KID), dan kunnen ze kiezen tussen een 'bekende' of 'onbekende' donor. Een bekende donor is bijvoorbeeld een vriend, een familielid, of een kennis. Valt de keus op een onbekende donor, dan moeten ze naar de spermabank. In Nederland is het sinds 2004 niet langer mogelijk om geheel anoniem zaad aan deze bank te doneren. Als een kind de leeftijd van 16 jaar bereikt, kan het de identiteit van de biologische vader opvragen. Een onbekende donor blijft dus onbekend tot het kind zestien is.
Verschil
Voor een heterostel dat via kunstmatige inseminatie met donorzaad een kindje verwekt, maakt het geen verschil of er sprake is van een bekende of onbekende donor. De man die getrouwd is met de vrouw die het kind baart, wordt de juridische ouder van het kind. Voor lesbische getrouwde stellen is dat niet zo. Maken zij gebruik van een onbekende donor, dan hebben zij een verklaring nodig van de spermabank dat de donor onbekend is.
Hebben zij gekozen voor een bekende donor, dan moet deze donor verklaren dat het kind 'niets van hem te verwachten heeft'. Doet hij dit niet, dan wordt alleen de biologische moeder de juridische ouder van het kind. Haar echtgenote, de tweede moeder (duomoeder), mag het kind dan niet adopteren. Het kind heeft dan maar één wettelijke ouder.
Overlijden
De tweede moeder kan het adoptieverzoekal vóór de geboorte van het kind indienen. Maar pas een aantal maanden na de geboorte kan de rechter zich hierover uitspreken. Er moet, zowel in het geval van een bekende als een onbekende donor, eerst worden afgewacht of de zaaddonor bezwaar maakt. Als de biologische moeder in de tussentijd overlijdt, is het kind dus ouderloos.
Heteroseksuele stellen hebben geen last van deze onzekere situatie. De man die getrouwd is met de biologische moeder wordt van rechtswege ouder, zowel bij een bekende als onbekende donor. Als de donor zelf het ouderschap wil opeisen, moet hij een rechtszaak aanspannen. Het is nooit zo dat eerst op zijn toestemming gewacht wordt, of dat hij moet verklaren niets met het kind te maken willen hebben.
Wetsvoorstel
Ouderschap is niet alleen emotioneel, maar ook erfrechtelijk en fiscaal van grote betekenis. Het COC pleit al jaren voor een wetsvoorstel dat een einde maakt aan de ongelijkheid. Sinds 2006 is er een wetsvoorstel in de maak dat de huidige situatie zou moeten verbeteren. Het voorstel is nu ingediend, maar de invoeringsdatum is steeds uitgesteld. Laatste streefdatum was 1 januari 2013. Maar Justitie laat weten dat de kans klein is dat die datum wordt gehaald.
Ongelijk
Het wetsvoorstel voorziet in een gelijke behandeling. Lesbische getrouwde vrouwen die via een onbekende donor zwanger worden, verkrijgen beiden - net als hetero's - het juridisch ouderschap. Voor lesbische getrouwde vrouwen die gebruik willen maken van een bekende donor blijft de situatie, ook met het wetsvoorstel, ongelijk: de tweede moeder hoeft het kind weliswaar niet langer te adopteren, maar wordt ook niet automatisch ouder. Ze moet het kind erkennen. Als de donorvader het daar niet mee eens is, kan hij naar de rechter stappen. De rechter moet dan bepalen wie de tweede ouder wordt.
NB. Gerrit en Lieneke Brussé vertellen in de uitzending hoe makkelijk het voor hen als hetero's geweest is om beiden juridisch ouder te worden van hun kinderen. Ook zij maakten gebruik van donorzaad. Ze hebben samen een site waarop ze meer informatie geven over Kunstmatige Inseminatie met Donorzaad (KID).
Vragen en/of opmerkingen? Mail de maker: Milena.Holdert@Nieuwsuur.nl