Met een enorme stofzuiger CO2 uit de lucht halen en diep onder de grond voor eeuwig wegstoppen. Klinkt misschien als klimaatfictie, maar het gebeurt al op kleine schaal.
En om de klimaatdoelen te halen, moet dit soort CO2-verwijderingstechnieken enorm worden opgeschaald, adviseerde de Wetenschappelijke Klimaatraad (WKR) afgelopen zomer. Maar de uitdagingen zijn groot: er moet een industrie ter grootte van de auto-industrie uit de grond worden gestampt. Het kabinet zal haast moet maken met een plan, zeggen experts en ondernemers.
Netto nul CO2
Lang had CO2-verwijdering geen prioriteit. Het is een dure techniek, en daarom vinden veel klimaatorganisaties nog altijd dat overheidsgeld veel beter gestoken kan worden in het terugdringen van CO2-uitstoot.
Maar de opvatting dat we naast uitstootreductie óók CO2-verwijdering nodig hebben, wordt steeds breder gedeeld. Om de opwarming van de aarde tot 1,5 graad te beperken moet de wereld in 2050 netto nul CO2 uitstoten. Onder meer de Europese Unie en de Verenigde Staten hebben toegezegd dan klimaatneutraal te zijn.
Dat betekent dat alle broeikasgassen die Nederland in 2050 nog uitstoot, uit de atmosfeer moeten worden gehaald. Dit is vastgelegd in nationale en Europese wetgeving.
CO2 uit de lucht halen, en uit water, gebeurt al op een paar plekken. Maar de technieken staan nog in de kinderschoenen:
Om deze technieken op te schalen tot een serieus niveau, zijn enorme investeringen nodig. Bovendien vraagt het afvangen van CO2 nu nog veel energie. Volgens sommige schattingen kost het verwijderen van zo'n 10 procent van de huidige wereldwijde CO2-uitstoot zo'n 20 procent van alle elektriciteit die de wereld produceert.
Uiteindelijk zal Nederland miljarden "en misschien wel tientallen miljarden" per jaar kwijt zijn aan CO2-afvang, zegt WKR-vicevoorzitter Heleen de Coninck. "Dat is ordegrootte Defensiebegroting op dit moment."
Op dit moment loont het niet om CO2 bij onze centrales af te vangen.
De 'koolstofstofzuiger' van CO2 Cleanup bij Alkmaar, die jaarlijks 5000 ton CO2 uit de lucht wil halen, kostte bijvoorbeeld tientallen miljoenen. Dat werd deels bekostigd door een pensioenfonds. Directeur Gerard Essing verwacht dat zijn systeem uiteindelijk een bijdrage kan leveren aan het tegengaan van klimaatverandering. "Het elektriciteitsverbruik en de kostprijs van het systeem hebben we al drastisch weten te verlagen."
"We denken dat we aan de vooravond staan van het op heel grote schaal verwijderen van CO2 tegen kosten waarvan we nu denken dat het niet kan. We kunnen dan op aantal gunstige plekken op de wereld gigatonnen CO2 verwijderen."
Afvangproject in de la
De WKR benadrukt dat het terugdringen van CO2-uitstoot nog altijd de voorkeur heeft. Want alle broeikasgassen die je niet uitstoot, hoef je ook niet te verwijderen.
Maar zónder verwijdering halen we de klimaatdoelen niet. Aangezien er nu niet te verdienen valt aan CO2-afvang, zou de overheid een systeem op moeten tuigen waarbij koolstofverwijdering bedrijven geld gaat opleveren, vindt de WKR.
"Op dit moment loont het niet om CO2 bij onze centrales af te vangen", zegt Marinus Tabak van RWE Nederland. Dat energiebedrijf wil bij de schoorstenen van twee elektriciteitscentrales die draaien op biomassa, CO2 weghalen.
Maar zo lang het bedrijf er niet aan kan verdienen, ligt het project in een la te wachten. Tabak: "We moeten zien te verzinnen hoe we afvang een reële waarde gaan geven. 2050 is heel dichtbij. Wil je grote installaties bouwen die in 2035 draaien en werken, dan moet je nu aan de gang."
Daan Reijnders van SeaO2, een startup die CO2 uit zeewater haalt: "Aan de ene kant hebben we nog opschalingswerk te verrichten aan de andere kant is het beleid er in Nederland ook nog niet helemaal op gericht om dit soort dingen op grote schaal mogelijk te maken."
Toekomstige generaties ontzien
Nu alvast fors investeren ziet de WKR ook als manier om de kosten niet helemaal bij toekomstige generaties neer te leggen, zegt De Coninck. De WKR adviseert daarom om uitstoters nu al te laten meebetalen aan de verwijdering voor later.
Het systeem zou het beste Europees geregeld kunnen worden, vindt ze. Of Nederland zich in Brussel hard gaat maken voor een verwijderingsbijdrage, is afwachten. Het kabinet zegt begin volgend jaar met een routekaart koolstofverwijdering te komen.
