OM en Kinderbescherming waarschuwen voor snelle online radicalisering van jongeren

Terrorismeverdachten zijn steeds jonger. Het OM en de Raad voor de Kinderbescherming maken zich grote zorgen over deze zogenaamde 'tienerterroristen' en trekken vandaag aan de bel. Ze komen met een waarschuwing: "Besef dat jongeren er online mee bezig zijn. En als ze eenmaal in de strafketen komen, hebben ze het etiket terrorisme. Daar kom je nooit meer vanaf", zegt landelijk terrorisme-officier van justitie Dorien Kardol.

Het gaat om jongeren in de leeftijd van 12 tot 20 jaar die online radicaliseren en aanzetten tot geweld. Kardol: "We zien meer strafzaken en de leeftijd van de verdachten daalt. Onze boodschap: als deze jongeren zo in beeld komen, dan is dat toekomstbepalend." Het gaat in de onderzoeken om het verspreiden van terroristische propaganda, het verheerlijken van geweld. Maar er zijn ook al jongeren die bezig waren met de voorbereiding van aanslagen.

Deze jongeren kijken en volgen niet alleen de online uitingen van jihadisme en rechts-radicale groepen, maar handelen er actief naar, zegt Kardol. "Ze hebben zich dus beziggehouden met een terroristisch misdrijf: ze zoeken handleidingen op om wapens te maken, hoe je een bom maakt. Het is een overstap van online volgen naar daadwerkelijk actief handelen. Dat is gevaarlijk voor de samenleving én ze staan dan te boek als terrorist."

Exacte cijfers wil het OM vanwege de leeftijd van de minderjarige verdachten niet geven. "We willen niet te specifiek zijn en houden het bij tientallen jongeren", zegt Kardol, die benadrukt dat de omgeving vaak niet in de gaten heeft wat er aan de hand is. "Soms komt die realitycheck van de gevolgen pas in de rechtszaal. En dan is er grote schrik, ook bij de ouders."

De Raad voor de Kinderbescherming staat jongeren in terreurzaken bij en werkt daarbij nauw samen met het OM. "Omdat wij zagen dat er meer nodig was dan wat wij in onze reguliere strafzaken doen", zegt Marlou de Jong. De samenwerking betekent dat een specialistisch team van Reclassering Nederland de Kinderbescherming helpt. "Dat we naast onze pedagogische taak en het formuleren van een strafadvies ook kijken naar die zware terrorismeverdenking en kijken hoe we herhaling kunnen voorkomen."

Terrorisme-expert Jelle van Buuren bevestigt de trend maar zegt ook dat het nog zeer onduidelijk is om hoeveel jongeren het gaat. "Minderjarigen worden terecht goed afgeschermd van de publiciteit. Rechtszittingen zijn niet openbaar, je komt ze dus niet in de cijfers tegen. Dus we hebben een vermoeden, maar we hebben nog niet genoeg harde data. Daar moet onderzoek naar komen."

De Nationaal Coördinator Terrorismbestrijding waarschuwde recent ook: "Een deel van de jihadisten en radicaalislamisten [...] radicaliseert online. Onder hen bevinden zich soms zeer jonge personen. Sommigen van hen treffen ook daadwerkelijk voorbereidingen om een aanslag te plegen, blijkt uit verschillende arrestaties in Europa."

TikTok-jihadisten

De Duitse terrorismeonderzoeker Peter Neumann analyseerde alle recente arrestaties in West-Europese landen die verband hielden met jihadistisch terrorisme. Tussen oktober 2023 en mei dit jaar vonden er zes aanslagen of moorden plaats. Bij 21 arrestaties ging het om het plannen van een aanslag. Van de 58 verdachten waren er 38 jonger dan 20.

Hij noemt het in zijn onderzoek 'De angstaanjagende opkomst van de TikTok-jihadisten'. Hij ziet dat gewelddadige en haatdragende inhoud zich via sociale media makkelijk verspreidt. Terroristische organisaties maken dankbaar gebruik van sociale media.

Via die sociale media is er zeer weinig kritisch tegengeluid, zegt Van Buuren. "Dat ontbreekt eigenlijk en er wordt zelfs heel erg tegen elkaar opgebouwd. Dat is ook de aantrekkingskracht op die jongeren. Wie is het heftigst? Wie durft het meest gewelddadige filmpje rond te sturen? Wie krijgt het meeste applaus? Eigenlijk allemaal dingen die je sowieso in die digitale wereld ziet."

Zwaarste etiket

De jongeren zullen zich niet altijd realiseren waar ze mee bezig zijn, verwacht Van Buuren. "Het lijkt er op dat ze eerder zijn gegrepen door geweld, een soort gewelds-fascinatie: de behoefte om te choqueren, te provoceren, aandacht te krijgen. En later komt er dan eigenlijk pas een ideologisch vaandel bij. Ze hebben geen idee wat ze de samenleving mogelijk aanrichten, maar eigenlijk ook zichzelf aandoen."

Van Buuren legt uit dat het terrorisme-etiket één van de zwaarste etiketten is die iemand opgeplakt kan krijgen. "Daar kom je bijna niet meer van af als dat eenmaal in de systemen zit. Zelfs als het om minderjarigen gaat, blijven die gegevens eigenlijk altijd rondzwerven. En voor je het weet, word je er toch weer mee geconfronteerd, ook al bleek het achteraf vooral een jeugdzonde te zijn."

Het OM wil daarom dat ouders en scholen weten dat dit speelt. "Wees je bewust van deze ontwikkeling. Ga in gesprek met je kinderen, weet wat hen bezighoudt, kijk wat er op hun kamer is", zegt Kardol. "Want vroeger was er nog een connectie tussen de online- en offlinewereld. Nu is die connectie er niet meer. De jongerenwereld is nu vooral online en onttrekt zich aan het zicht."