Het was een omvangrijke ruil waaraan maanden van onderhandelen vooraf waren gegaan: Russische spionnen en één moordenaar werden begin deze maand geruild tegen journalisten, buitenlandse toeristen, Russische mensenrechtenactivisten en leden van de Russische oppositie.
Die oppositie is er nu alles aan gelegen de Russische bevolking niet van zich te vervreemden.
Andrej Pivovarov zat drie weken geleden nog vast in een Russische strafkolonie, nu brengt hij onverwachts zijn huwelijksreis door in Berlijn. De bruiloft vond plaats in de gevangenis, net voordat hij naar de strafkolonie werd gestuurd. De oppositieleider uit Sint-Petersburg werd in 2021 opgepakt in een vliegtuig wegens deelname aan een zogenoemde 'ongewenste organisatie'.
Andrej Pivovarov zat gevangen in een stenen hok van drie bij vier meter. "Ik had geen contact met mijn advocaat of mijn dierbaren. En er kwam geen enkele informatie tot ons."
Nu is Pivovarov dus vrij. Maar wat zijn de plannen van de oppositie in ballingschap? Weten ze zich te verenigen en hoe? De dissident zelf is er optimistisch over. "Onze stem zal buiten Rusland misschien minder gewicht in de schaal leggen dan wanneer we vanuit de gevangenis zouden spreken. Maar aan de andere kant: nu kunnen we communiceren zonder ons bloot te stellen aan grote risico's in Rusland. Want ik ben er zeker van dat ik na twee of drie optredens weer naar de strafkolonie zou worden gestuurd."
Ruslandkenner Hubert Smeets ziet meer beren op de weg. "De oppositie is vooral met elkaar bezig. Alsof ze nog wedijveren om de plek ná Russisch oppositiepoliticus Aleksej Navalny. Ze zijn gefocust op zichzelf. Deze mensen kunnen inderdaad een belangrijke rol spelen, als ze zich maar weten te verenigen."
Al krijg je het Russische regime niet weg vanuit het buitenland, denkt Smeets. "Ze moeten zichzelf opnieuw uitvinden. Het Poetin-regime zal in Rusland zelf ten val moeten worden gebracht."
Politieke vragen
Smeets bekeek het interview met drie dissidenten na hun vrijlating. "Zij gebruikten de bijeenkomst met de media om hun actuele politieke posities te markeren. Hoewel ze zeiden tegen de oorlog in Oekraïne te zijn, spraken ze niet over de Oekraïense bevolking die dagelijks door Russische militairen wordt bestookt. En ze uitten ook kritiek op de wijze waarop westerse landen Oekraïne steunen."
Zo sprak Pivovarov zich in een vraaggesprek nog eens onomwonden uit tegen steun voor de Oekraïense krijgsmacht, zegt Smeets. "Dat is voor mij onacceptabel", zei hij. "Ik blijf toch een Russische politicus", aldus Pivovarov, die ook zei dat de Russische soldaten die tegen Oekraïne vechten dat niet vrijwillig doen maar worden gedreven door de wet, door angst en armoede.
Pivovarov is tegen algemene westerse sancties, zegt Smeets. Ze moeten volgens hem juist specifiek op de entourage van Poetin worden gericht. "Daarin is hij niet de enige oppositiefiguur. Dat sancties de Russische bevolking niet raken, willen er meer. Want de kritiek is dat het Westen de gewone Russen in de handen van het Kremlin jaagt."
De drie geruilde dissidenten zijn zich nog niet echt bewust van de gevolgen van de oorlog in Oekraïne, zegt Smeets. "De oppositie is altijd bezig met het Poetinregime, maar de oorlog heeft het breder gemaakt. Die zaken moeten ze verbinden. Als Poetin het moeilijk krijgt in de oorlog, geeft dat de oppositie kansen."
De vraag is volgens Smeets of de oppositie bereid is na te denken over hun verhouding tot de oorlog in Oekraïne. Een oorlog die dus ook de toekomst van Poetin kan bepalen. "Gaan ze solidair zijn met de burgers in Oekraïne in de oorlog tegen Rusland of zullen ze contact blijven zoeken met de burgers in Rusland? Dat laatste is wat ze voorlopig willen doen."
Verandering
Voor Pivovarov is het succes van de Russische oppositie slechts een kwestie van tijd. Hij spreekt tegen Nieuwsuur zijn steun voor Oekraïne uit en zegt dat hij tijdens het eerdere interview verkeerd is begrepen. "We zijn van plan terug te gaan. Wij geloven dat verandering onvermijdelijk is. En misschien moeten we nu in het buitenland zijn, maar we zijn zeker van plan later terug te keren naar Rusland. Zeker."
De meeste critici van Vladimir Poetin zijn de afgelopen twaalf jaar gedood, zitten jarenlange straffen uit of zijn uitgeweken naar het buitenland. Bekijk de video die we maakten over de Russische oppositie:
