Patiënten die niet komen opdagen voor een afspraak zijn een bron van ergernis in de zorg. Uit een rondgang van Nieuwsuur bij vijf ziekenhuizen blijkt dat, alleen al bij die vijf, jaarlijks ruim 130.000 patiënten niet komen opdagen. Met behulp van Artificial Intelligence (AI) proberen sommige ziekenhuizen dit aantal terug te dringen.
Na een succesvolle proef bij het Erasmus MC zet ook het UMC Utrecht een AI-tool in die voorspelt welke patiënten een hogere kans hebben om weg te blijven. Het ziekenhuis keek hierbij naar data van afspraken van de afgelopen tien jaar.
"We kijken bijvoorbeeld of ze eerder niet zijn komen opdagen, of dat ze te laat zijn gekomen", vertelt Ilse Kant, teamleider AI-implementatie bij het UMC Utrecht. "Maar ook naar de afstand van hun woonplek tot het ziekenhuis. Mensen die een hoge kans hebben om niet te komen, bellen we voorafgaand aan de afspraak op. Met een vriendelijk telefoontje, uiteraard."
Het UMC Utrecht heeft een pilot gedraaid op de afdeling longgeneeskunde met het voorspelmodel. Daar verminderde het aantal wegblijvers met 30 procent. "We gaan het nu uitbreiden naar het hele ziekenhuis. Daar verwachten we 15 tot 20 procent minder no shows te kunnen behalen."
Kant noemt wegblijven van een afspraak een gemiste kans voor de patiënt - "die heeft de zorg namelijk nodig" - maar ook voor het ziekenhuis. "We willen natuurlijk elke afspraak benut laten. We kampen met wachtlijsten en capaciteitsproblemen, dus elke patiënt die niet komt opdagen, is zonde."
Ruim 100.000 wegblijvers
Naast het UMC Utrecht vroeg Nieuwsuur aan het UMC Groningen, het Haaglanden Medisch Centrum, het Albert Schweitzer Ziekenhuis en het Erasmus MC hoeveel patiënten jaarlijks wegblijven van afspraken. Gezamenlijk komen zij, zelfs als ze aan de lage kant zitten met hun schattingen, uit op ruim 100.000 wegblijvers.
Maatregelen zoals het sturen van een sms voorafgaand aan de afspraak helpen onvoldoende om dat aantal terug te dringen. Sommige ziekenhuizen werken met boetes om patiënten te stimuleren hun afspraak na te komen of zich af te melden. Het UMC Utrecht hoopt dat de AI-tool het probleem in ieder geval deels kan oplossen.
Persoonlijke kenmerken
Maar aan het gebruik van AI kleven ook ethische bezwaren, zeker als het wordt ingezet in de medische wereld. Die discussie voert het UMC Utrecht intern ook, zegt Eric Wolters, datawetenschapper bij het ziekenhuis. "Wij hebben er bewust voor gekozen geen persoonsgebonden kenmerken mee te nemen. Geen postcodes bijvoorbeeld, want dat kan worden gekoppeld aan sociaaleconomische status. Het werkt puur op afspraakkenmerken."
Het enige persoonlijke kenmerk dat wel wordt meegenomen in het model, is leeftijd. Dat gebeurt omdat ouderen vaak minder mobiel zijn en daardoor sneller geneigd zijn niet te komen opdagen, zeggen de onderzoekers.
Huisartsen
Ook bij huisartsen zijn wegblijvers een groeiend probleem, schreef het Parool gisteren. Steeds meer huisartsen werken daarom, net als sommige ziekenhuizen, met boetes voor patiënten die niet komen opdagen.
Zo ook huisarts Sascha Kotterer in Utrecht. Zij brengt 15 euro in rekening bij patiënten die herhaaldelijk wegblijven. "We gaan eerst met de patiënt in gesprek over waarom die niet is komen opdagen. Als het vaker gebeurt, noteren we dat in het dossier. Voordat ze weer een afspraak kunnen krijgen, moeten ze eerst 15 euro afrekenen aan de balie."
Wel is de huisarts coulant als de omstandigheden van de patiënt de no show verklaren. "We hebben veel laagopgeleide of laaggeletterde patiënten. Dan hebben ze bijvoorbeeld een afspraak gekregen op het spreekuur, en dan blijkt achteraf dat ze het niet goed begrepen hebben. Soms hebben ze ook zoveel stress door van alles en nog wat, dat ze het vergeten zijn. Dan wil je met de patiënt in gesprek."
De boete dient dan ook niet om mensen te straffen, zegt de huisarts, maar om duidelijk te maken dat mensen het moeten doorgeven als ze niet zullen komen. "Dan kunnen we dat plekje weer gebruiken voor iemand anders."
