Gemeentes worden te zwaar belast met de afwikkeling van het toeslagenschandaal, vindt de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Lokale overheden zijn verplicht alle vermeende slachtoffers 'ruimhartig' te compenseren, maar ambtenaren komen soms in gewetensnood omdat er mensen zijn die misbruik maken van compensatieregelingen.
Op dit moment is het zo dat iedereen die zich meldt bij de gemeente automatisch recht heeft op hulp. Maar Peter Heijkoop wil dat dat stopt. Hij is wethouder in Dordrecht en voert namens de VNG het woord over sociale zaken.
Claims van mensen zonder kinderen
Heijkoop ziet een verdubbeling van het aantal claims. Soms zijn die terecht, maar soms komen die claims van mensen van wie later blijkt dat ze helemaal geen slachtoffer zijn. Er zijn zelfs gevallen bekend van mensen die überhaupt geen kinderen hebben, blijkt later. Toch moeten gemeentes ook hen helpen. "Want de afspraak is: als mensen zich aanmelden, moeten wij ze ondersteunen."
Bovendien leggen sommige 'toeslagenouders' volgens de VNG onredelijke eisen neer bij gemeentes. Heijkoop spreekt van een 'claimcultuur' waarbij mensen aanvragen doen voor dure vliegvakanties of overzeese familiebezoeken. Dat leidt tot frustratie bij ambtenaren.
Kritiek op VNG-standpunt
Precieze cijfers heeft de VNG niet, maar het zou gaan om honderden onterechte claims in heel Nederland. Toch is dat slechts een fractie van het totaal aantal claims. Mag de VNG dan wel de noodklok luiden?
Nee, vindt Kristie Rongen. Zij is slachtoffer van de toeslagenaffaire - werd bekend van haar debat in 2021 met premier Rutte - en vindt dat de VNG nu veel te kort door de bocht gaat. "Dit soort opmerkingen gaan echt niet helpen."
Ze vindt dat de overheid na alles wat er gebeurd is op geen enkele manier terughoudend moet zijn als het gaat om compensatie. "Dit kan je gewoon niet maken. Ouders hebben een steun in de rug, een nieuwe start. Deze opmerkingen voelen opnieuw als wantrouwen."
Ook Paul Boogaard schaart zich achter de oproep van de VNG. Hij is wethouder in de Zuid-Hollandse gemeente Hoeksche Waard, waar ongeveer 130 gezinnen zeggen slachtoffer te zijn van de toeslagenaffaire. Hij wil graag 'ruimhartig' compenseren, zoals de opdracht luidt, maar zijn ambtenaren vinden het "buitengewoon lastig" te bepalen hoe ruimhartig dat dan moet zijn.
Fiets of auto?
Een voorbeeld: een vermeend slachtoffer van de toeslagenaffaire heeft geen geld voor vervoer naar zijn werk, 7 kilometer verderop. De ene gemeente geeft hem een tweedehands fiets, de andere gemeente koopt een tweedehands auto voor hem. "Gemeentes mogen autonoom handelen", zegt Boogaard. "Maar binnen die groep gedupeerden ontstaat dan - heel terecht - discussie over hoe de gemeenten omgaan met hun problemen."
De wethouder vertelt dat hij soms een knoop in zijn maag heeft als hij moet bepalen waar iemand wel of niet recht op heeft. Zo was er iemand die geen nieuwe wasmachine kon betalen. Die persoon vroeg om een exemplaar van een specifiek merk met een nieuwprijs van 2000 euro. "Dan kun je als ambtenaar ook denken: ik heb thuis een wasmachine van 1000 euro en die doet het ook prima."
Net als Heijkoop is dus ook Boogaard voor strakkere richtlijnen voor gemeentes. Al is het maar om de polarisatie, zoals hij het noemt, binnen de groep gedupeerden tegen te gaan. "Dit is echt een getraumatiseerde groep en juist hier zou eenduidigheid ontzettend helpen. Je zult maar in een gemeente wonen waar zeer ruimhartig worden bedeeld, verhuizen naar een andere gemeente en dan in een regime komen waarbij je de goedkoopst mogelijke wasmachine moet uitkiezen."
