In de Noord-Hollandse gemeente Drechterland is de procedure voor de benoeming van een nieuwe burgemeester gisteren stopgezet bij een gebrek aan sollicitanten. De ooit eervolle en verantwoordelijke positie van burgemeester blijkt steeds minder populair.
"Je wilt ten minste twintig kandidaten voor de functie, we hadden er maar zeven", zegt de commissaris van de Koning, Arthur van Dijk, in Noord-Holland. Hij heeft de waarnemend burgemeester van Drechterland gevraagd langer te blijven en werkt ondertussen aan een nieuw profiel.
Van Dijk ziet al langer dat de functie niet bepaald populair is. "Het imago van de burgemeester is slecht. Het is een prachtig vak, maar burgemeesters moeten teveel zelf doen tegenwoordig. Er is te weinig ambtelijke ondersteuning, dit zou beter moeten", zegt hij. Ook vindt hij dat de ambtswoning weer standaard bij de functie moet komen. "Nu zijn er nog maar ambtswoningen voor zo'n elf burgemeesters. We zijn daarin te zuinig."
Bedreigingen en intimidaties
Zo'n driekwart van de sollicitanten op een burgemeestersbaan komt doorgaans uit het openbaar bestuur. Uit cijfers van het ministerie van Binnenlandse Zaken blijkt dat het aantal kandidaten per vacature tussen 2016 en 2023 daalde met 40 procent.
Burgemeesters krijgen veel verantwoordelijkheid, ook als het gaat om bijvoorbeeld asielopvang. "Een burgemeester moet voldoende asielplekken realiseren", zegt Van Dijk. "Dat is maatschappelijk een lastige positie. Maar ook het tegengaan van criminaliteit, zoals het sluiten van panden bij drugscriminaliteit, komt op het bord van de burgemeester. We moeten gaan kijken naar jong talent en meer waardering voor burgemeesters uitspreken. Die staan bij nacht en ontij klaar."
Het maakt het werk van een burgemeester de afgelopen jaren steeds zwaarder, zeggen ook burgemeesters zelf. Onder meer door uitbreidingen van het aantal taken krijgen ze vaker te maken met bedreigingen en intimidatie, op straat en op sociale media.
Met een speciale campagne proberen gemeenten sollicitanten te werven:
De burgemeesters Sjors Fröhlich van Vijfheerenlanden, Egbert Lichtenberg van Altena, Servaas Stoop van West Betuwe en Theo Segers van Molenlanden treffen elkaar een paar keer per jaar voor het uitwisselen van ervaringen. "Er is bij mij wel eens zwaar vuurwerk op het erf gegooid en als je dan niet weet uit welke hoek het komt, geeft dat een onaangenaam gevoel", zegt Stoop.
Van alle burgemeesters heeft 73 procent wel een keer te maken gehad met een bedreiging, in verschillende gradaties, zegt Lichtenberg. Zo kreeg Fröhlich op sociale media de meest verachtelijke verwensingen naar zijn hoofd geslingerd. "Dat gaat tot echte bedreigingen aan toe."
Lichtenberg ziet de burgemeester als hét gezicht van die overheid. "En als mensen gefrustreerd zijn of in hun belangen geraakt worden, dan wordt daar soms wel eens emotie in geuit. Bedreigingen, ook binnen onze thuissituatie, dat kan gewoon helemaal niet." Segers: "Als je vragen hebt, kom naar het gemeentehuis. Daar wil ik je graag te woord zijn, wil ik graag met je spreken en ook jouw kant van het verhaal horen."
Privésfeer
De veranderende rol, maar ook de druk op het ambt was voor Gerard Renkema, burgemeester van Nijkerk, reden om te stoppen. "Burgemeesters staan regelmatiger in de frontlinie. En al hebben we nog steeds het beeld van een burgemeester die ook met name de verbinder moet zijn, de laatste jaren is het een veel bredere functie geworden. De polarisering in de samenleving komt ook op het bordje van de burgemeester terecht."
Renkema kreeg onder anderen boze boeren op zijn stoep. "Probeer dan maar eens het gesprek aan te gaan. Al was de situatie niet bedreigend, dat ze binnenkomen in je privésfeer, vind ik nogal wat."
Voor burgemeesters is het volgens alle bestuurders belangrijk dat ze het gesprek in hun gemeente aangaan. "Dat probeer je op zoveel mogelijk momenten", zegt Renkema. "Maar wat ik de laatste tijd zie, en dat vind ik lastig, is dat een aantal mensen dat gesprek eigenlijk niet meer aan wil gaan."
