Winnaars van eerdere seizoenen van De slimste mens hebben zich in een gezamenlijke verklaring uitgesproken tegen het racisme dat rapper Akwasi de afgelopen dagen op X over zich heen heeft gekregen. Vanwege "aanhoudende, haatdragende en ronduit racistische" uitingen besloot omroep KRO-NCRV gisteren om van het platform af te gaan. Sindsdien laait de kritiek op de berichtendienst in Nederland steeds verder op.
"We vinden het pijnlijk om te lezen dat deelname aan De slimste mens aanleiding is voor het delen van zoveel hatelijke reacties en, nu in het bijzonder, racistische verwensingen", schrijven de 23 oud-winnaars van het tv-programma op hun sociale media. "Dat vinden we heel erg. Juist omdat het zo ingaat tegen de geest van het programma. De slimste mens gaat om wat ons verbindt: kennis, cultuur en het plezier van met miljoenen Nederlanders samen elke avond hetzelfde spelletje spelen. Dezelfde galerijen bekijken. Iets leren van Maarten en Philip."
"Ik snap niet dat deze hersenloze zwarte gek aan dit programma mee mag doen", was een van de berichten vorige week op X naar aanleiding van Akwasi's deelname aan het tv-programma. Critici van het medium stellen dat dit soort reacties alleen maar toeneemt sinds zakenman Elon Musk het bedrijf overnam. Voor een aantal bedrijven was dit eerder al aanleiding om niet meer op het platform te adverteren, zoals VodafoneZiggo en webwinkel Bol.
Binnen de NOS wordt ook de mogelijkheid besproken om te stoppen met het platform, vertelde hoofdredacteur Giselle van Cann van NOS Nieuws vandaag op NPO Radio 1.
Prominenten vertrekken
Ook prominenten verdwijnen van X, zoals journalist Eric Smit van Follow The Money. Hij maakte zijn vertrek bekend nadat hij over de haatberichten aan het adres van Akwasi had gehoord. "Toen dacht ik: oké, nu ben ik weg. Ik vond het daar al een aantal maanden, misschien al een paar jaar niet te harden, maar dit was voor mij de overtreffende trap en de druppel die de emmer deed overlopen."
Volgens Smit is de kwaliteit van X hard achteruit gehold sinds Musk er aan het roer staat. "Er wordt niet meer gemodereerd. Waar voorheen bepaalde discussies in de hand werden gehouden, is nu alles haat en racisme. Er komt geen einde aan de bagger die langs komt drijven. Een sociaal medium betekent ook dat er enige sociale controle is en dat we met elkaar de boel een beetje in de gaten houden. In dit geval is het X dat dat zou moeten doen, maar dat gebeurt niet."
Waar voorheen bepaalde discussies in de hand werden gehouden, is nu alles haat en racisme.
In de strijd om haatreacties op sociale media tegen te gaan, maar ook om bijvoorbeeld desinformatie te bestrijden, voerde de Europese Commissie sinds 2022 stapsgewijs de Digital Services Act in. Deze verordening verplicht grote online platforms met meer dan 45 miljoen Europese gebruikers om de grondrechten van al zijn gebruikers te beschermen.
Ook X valt onder die wet. Verantwoordelijk Eurocommissaris Thierry Breton kondigde eind vorig jaar aan juridische stappen te zullen nemen tegen het bedrijf. X verzuimt volgens hem op te treden tegen desinformatie, haatberichten en ander ongewenst materiaal. Mogelijk hangen het bedrijf boetes boven het hoofd die kunnen oplopen tot 6 procent van de wereldwijde jaaromzet.
Algoritme veranderd
Is de haat op X daadwerkelijk toegenomen onder Musk? Amerikaanse onderzoeken toonden begin vorig jaar aan van wel. "Het platform is afgezakt naar een hel-landschap", zei een van de onderzoekers tegen Nieuwsuur. Onder Musk ontsloeg het bedrijf massaal moderatoren.
Tegelijkertijd zijn haatreacties van alle tijden, benadrukt socialemedia-expert Joey Scheufler. Dat X-gebruikers nu meer haat tegenkomen dan eerder, komt volgens hem ook doordat het algoritme van het platform veranderd is. "Als jij door je tijdlijn scrolt, stop je af en toe en ga je een bericht lezen. Dat is vaak een opvallend bericht. Dat wordt opgeslagen en vervolgens krijg je meer van dat soort berichten te zien."
Het vertrek van KRO-NCRV op X noemt Scheufler een laffe beslissing. "Zeker als omroep. Waarom zou je dat doen? 'Het staat me hier niet aan en dan loop ik weg?' Ik vind dat heel vreemd. Het zijn nog steeds echte mensen die die reacties geven. Het racisme verdwijnt niet door van dat platform af te gaan."
Dagelijkse haat
Trouw-columnist Emine Uğur begrijpt de beslissing van KRO-NCRV wel. "Als ik voorheen een column deelde, dan benoemde ik Trouw ook als een soort etiket in mijn berichten. Dat doe ik de laatste tijd niet meer, omdat ik denk: de persoon die dat account beheert, moet dan al die haatberichten meelezen. En ja, wil ik dat die persoon aandoen?"
Volgens Uğur krijgt ook zij dagelijks te maken met haatreacties, bijvoorbeeld na een column. Die gaan volgens haar ook vaak over haar uiterlijk. Ze heeft daarom overwogen om met X te stoppen. "Ik ben gaan geloven dat sociale media ontwrichtend kunnen zijn voor de samenleving. Ze hebben invloed op hoe de maatschappij zich ontwikkelt en hoe mensen zich tot elkaar verhouden. Maar tegelijkertijd is het een grote bron van informatie. Dus het is wel lastig om je daarvan los te trekken."
