Voor het eerst is duidelijk welke afspraken de regeringspartijen wilden maken om de migratie naar Nederland in te dammen. Begin juli viel het kabinet over de kwestie, maar over veel maatregelen waren ze het al wel grotendeels eens. De afspraken zijn nooit naar buiten gekomen omdat er nog geen definitieve deal was, maar Nieuwsuur heeft er de hand op weten te leggen.
Als het was doorgegaan, zouden kansarme asielzoekers veel harder worden aangepakt. Ook D66 en de ChristenUnie gingen daarmee akkoord. De VVD was bereid kansrijke asielzoekers juist meer ruimte te geven, en ze eventueel onder voorwaarden recht op werk te geven.
De voorstellen staan in een opzet voor een brief aan de Tweede Kamer, geschreven door mensen die bij de besprekingen aanwezig waren. De brief van tien pagina's is gedateerd op 7 juli, de dag dat het kabinet na maandenlange moeizame onderhandelingen viel.
Verschillende Kamerleden hebben gevraagd om de brief, omdat ze willen weten waarom het kabinet precies gevallen is. Maar het kabinet weigert het document te verstrekken, omdat het nooit tot een akkoord is gekomen.
Kansarmen eerder opsluiten
De conceptbrief biedt een interessant inkijkje in de compromissen die VVD, D66, CDA en ChristenUnie wél bereid waren te sluiten om migratie naar Nederland, zowel voor werk en studie als asiel, in te perken.
Zo moest er veel strenger beleid komen voor kansarme asielzoekers. Hun opvang zou versoberd worden en rechtsbijstand door een advocaat zou niet langer gratis zijn. Mensen zonder papieren of met een eerdere asielaanvraag in een ander land zouden sneller opgesloten worden in vreemdelingenbewaring.
"Gecombineerd met een snelle afhandeling van de asielprocedure kan illegale migratie zo worden ontmoedigd", staat in de brief.
Strenge grenscontroles
Ook over strengere grenscontroles was de coalitie het grotendeels eens. Er zou meer geld en personeel naartoe gaan en het kabinet zou in Europa pleiten voor het herinvoeren van permanente grenscontroles tussen Schengenlanden op het moment dat er grote migrantenstromen ontstaan.
De strengere aanpak van kansarme asielzoekers was een wens van VVD en CDA. Op andere vlakken zouden D66 en ChristenUnie hun zin krijgen. Zo zouden statushouders sneller huisvesting krijgen, in een woning of in speciale doorstroomlocaties. Ook spraken de partijen erover om kansrijke asielzoekers onder voorwaarden te laten werken.
De VVD was daar altijd tegen, omdat het dan moeilijker zou worden om asielzoekers uit te zetten als ze uiteindelijk toch niet mogen blijven.
Arbeidsmigranten
De coalitiepartners kwamen ook bij de aanpak van arbeidsmigratie tot compromissen. Arbeidsmigranten vormen de grootste groep buitenlanders die naar Nederland komen. Er zijn regelmatig misstanden in de arbeids- en woonomstandigheden van een deel van deze mensen.
In de conceptbrief staat dat als die misstanden zich blijven voordoen, er zal worden gekeken naar een verbod op het gebruik van uitzendkrachten uit het buitenland in bepaalde sectoren. Ook zou het door hogere eisen te stellen aan het salaris moeilijker worden gemaakt om jonge kennismigranten naar Nederland te halen.
Belastingvoordeel expats ongemoeid
Daar staat tegenover dat het belastingvoordeel voor hoogopgeleide en goedbetaalde arbeidsmigranten zou blijven bestaan. Deze 'expats' mogen vijf jaar lang een groot deel van hun loon (30 procent) belastingvrij ontvangen. In de conceptbrief staat dat het kabinet die regeling ongemoeid laat "om aantrekkelijk te blijven voor sectoren met hoogwaardige arbeid".
De regeringspartijen waren het uiteraard niet eens over alle onderwerpen. Bij sommige punten staat de term 'PM', ofwel Pro Memorie. Dat betekent dat het voorstel nog verder moest worden uitgewerkt. Dat geldt onder meer voor de voorwaarden voor gezinshereniging, het onderwerp waarover het kabinet uiteindelijk ten val kwam.
Oppositie: symboolpolitiek
Kamerlid Kati Piri van oppositiepartij PvdA betitelt de asielvoorstellen in de brief als symboolpolitiek. "Vooral om de VVD tevreden te stellen." Ze ziet het als "pesten van vluchtelingen", terwijl de instroom door de maatregelen niet afneemt. "Als het ze echt om het beheersen van de migratie was gegaan, had het kabinet hier niet over hoeven vallen."
Volgens Pieter Omtzigt laat het document zien hoe ver het kabinet bereid was te gaan, maar de maatregelen om de arbeids- en studiemigratie tegen te gaan stellen in zijn visie niet veel voor. "Op deze manier ga je nog geen begin maken om dat in te dammen."
CDA'er Bart van den Brink zegt dat de conceptbrief juist bewijst dat het wel degelijk mogelijk is om grip te krijgen op migratie. Hij herkent er veel van het gedachtegoed van zijn partij in. Hij vindt dat de VVD "roekeloos" heeft gehandeld door het conflict zo op de spits te drijven. "Maar nu gaan we aan de kiezer vragen hoe het verder moet."
