150 jaar geleden schafte Nederland de slavernij af. Wat veel mensen niet weten, is dat slavernij in nieuwe vormen nog overal ter wereld voorkomt. Nieuwsuur reist de wereld over en geeft slachtoffers van moderne slavernij een gezicht. Want hoe kan het dat deze praktijk nog altijd springlevend is?
Vandaag de dag zijn naar schatting 50 miljoen mensen wereldwijd slachtoffer van moderne vormen van slavernij. Moderne slavernij kent geen eenduidige definitie, maar waar internationale organisaties het over eens zijn, is dat er in ieder geval sprake moet zijn van dwang en van uitbuiting - in welke vorm dan ook.
Kevin Bales is hoogleraar moderne slavernij aan de Universiteit van Nottingham. Hij legt uit dat zodra een mens een ander mens behandelt als zijn of haar bezit, en het slachtoffer niet aan die situatie kan ontsnappen, er sprake is van moderne slavernij. "Deze definitie maakt het een stuk makkelijker om alle verschillende soorten en smaken van slavernij die over de hele wereld plaatsvinden, te begrijpen."
Onder andere arbeidsuitbuiting, seksuele uitbuiting en gedwongen huwelijken kunnen onder moderne slavernij vallen. Met name dwangarbeid en gedwongen huwelijken zijn de afgelopen jaren sterk toegenomen, blijkt uit onderzoek van de Internationale Arbeidsorganisatie, de Internationale Organisatie voor Migratie en mensenrechtenorganisatie Walk Free.
Van legaal naar illegaal
Moderne slavernij verschilt op meerdere punten van 'traditionele slavernij', zoals de trans-Atlantische slavenhandel. Het belangrijkste verschil is volgens Bales dat slavernij toen legaal was, of gedoogd werd, en nu niet. "Het gebeurt niet meer openlijk, zoals vroeger. Het is daardoor heel moeilijk te bepalen hoeveel mensen in slavernij verstrikt raken."
Een ander belangrijk verschil is dat tot slaaf gemaakten vroeger een dure aankoop waren. Bales: "Een 19-jarige Afrikaanse man kostte in 1850, omgerekend naar de valutawaarde van nu, 50.000 dollar. Met de bevolkingsexplosie die volgde en doordat slavernij in de criminaliteit is verdwenen, is de prijs van een menselijk leven compleet ingestort. Die jongeman zou nu nog maar 1150 dollar kosten, of soms zelfs niets."
Nieuwe vormen van slavernij bestaan overal ter wereld. Nieuwsuur spreekt onder anderen met slachtoffers in Ecuador, Libanon en in Nederland:
'Ernstig en hardnekkig'
De VN noemt moderne slavernij een "ernstig en hardnekkig probleem" en heeft daarom in 2020 een speciaal rapporteur moderne slavernij aangesteld: Tomoyo Obakata. Hij legt aan Nieuwsuur uit waarom zijn functie nodig is. "Hedendaagse vormen van slavernij bestaan overal ter wereld en elk land heeft er op de een of andere manier mee te maken. Ik ben aangesteld om onderzoek te doen naar meldingen van slavernij, hier verslag van te doen en het probleem op de kaart te zetten."
Obakata maakt zich grote zorgen over het hoge aantal mensen dat in moderne slavernij leeft en vermoedt zelfs dat dit het topje van de ijsberg is. "Ik denk dat er veel meer slachtoffers verscholen zitten achter dat getal van 50 miljoen. Dit roept de vraag op of overheden genoeg doen om deze praktijken een halt toe te roepen. In mijn ogen is dat niet het geval."
Deadlines
De VN heeft in 2015 vastgelegd dat alle vormen van slavernij moeten zijn uitgebannen voor 2030. Voor kinderarbeid staat de deadline op 2025. "Ik geloof niet dat we dat gaan halen."
Obakata denkt dat er nog veel winst te behalen valt in bewustwording bij het grote publiek. "Politici zijn zich ervan bewust, want zij maken wetten die dit probleem moeten oplossen. Maar als je het bijvoorbeeld hebt over arbeidsinspecteurs en politieagenten, ben ik er niet zeker van of dit op hun radar staat. Meer training en een uitbreiding van handhaving zouden een prioriteit moeten zijn voor alle landen, ook Nederland."
