Vannacht om 1.10 uur Nederlandse tijd is het zover: voor het eerst in bijna 50 jaar stuurt Rusland een missie naar de maan. Maar Rusland is niet het enige land dat zijn pijlen heeft gericht op het hemellichaam. Net als in de vorige eeuw is de space race weer in volle gang.
In september 1959 had de Sovjet-Unie de primeur door de onbemande sonde Loena-2 succesvol op de maan te laten landen. Vele ruimtemissies volgden, maar het waren de Amerikanen die in 1969 als eersten - en nog altijd als enigen - mensen op de maan wisten te zetten.
Het bleef lange tijd stil rondom de maan, maar de afgelopen jaren is de strijd weer losgebarsten. Ruimtevaartdeskundige Rob van den Berg zat als 5-jarig jongetje aan de tv gekluisterd toen Neil Armstrong de historische woorden "That's one small step for man, one giant leap for mankind" uitsprak en het heeft hem sindsdien nooit meer losgelaten. In Nieuwsuur vertelt hij waarom de maan terug van weggeweest is.
Waarom die wereldwijde fascinatie met de maan?
"Vanuit verschillende perspectieven is het enorm interessant. Wetenschappers willen onderzoeken hoe het aarde-maansysteem is ontstaan. Er is enorme nieuwsgierigheid naar ons zonnestelsel. Zouden we de maan bijvoorbeeld kunnen gebruiken als springplank naar andere hemellichamen? En ook economisch gezien is het interessant. Zijn er delfstoffen te halen?
En dan zijn er nog geopolitieke strategische belangen. Oppermachtig zijn op de maan betekent veel voor de positie op aarde en de machtsstrijd hier. Zo heeft de eerste maanrace natuurlijk ook plaatsgevonden. Rusland was Amerika in het verleden altijd voor. Ze stuurden het eerste dier, de eerste man en de eerste vrouw de ruimte in. De VS wilde tevens laten zien dat zij de macht hadden in de ruimte en hebben dit aangetoond door de eerste mensen op de maan te laten lopen. Toen dit was gelukt, leek de strijd enigszins klaar. Maar de vraag blijft nog altijd: wie is de machtigste?"
Wat heeft de race dit keer aangewakkerd?
"De tijd is er rijp voor, de technologie is er, maar vooral ook de prioriteiten. De Chinezen zijn namelijk bezig met een inhaalslag. Zij hebben als eerste wagentjes op de achterkant van de maan weten te zetten. De VS hadden altijd een enorme voorsprong, en dit hebben ze lang kunnen volhouden, maar nu is door China de urgentie tot het behoud van die voorsprong weer teruggekomen. De VS zal dus met zeer veel interesse naar deze maanlanding gaan kijken.
Rusland heeft het maanprogramma twee keer uitgesteld vanwege financiële en technologische redenen. Door de oorlog in Oekraïne heeft de Europese ruimtevaartorganisatie ESA de samenwerking stopgezet. Loena-25 luidt nu een reeks van nieuwe programma's in. Allemaal onbemand."
Waarom heeft het zo lang geduurd voordat Rusland met Loena-25 kon komen?
"Tijdens de Koude Oorlog waren de Russen zeer succesvol. Maar op een gegeven moment is de strijd om de ruimte gestopt en stelden de Russen andere prioriteiten. En dan duurt het natuurlijk weer even voordat je de kennis hebt om het weer op te pakken. Daarnaast is de Russische technologie ouderwets. Veel landingen zijn mislukt.
Deze keer zal Rusland naar de zuidpool van de maan afreizen. Dat is een veelbelovende plek, want die heeft kraters waarvan de randen permanent zonlicht krijgen. Daar zouden dus zonnepanelen kunnen worden geplaatst. Bovendien is er in de kraters water te vinden in de vorm van ijs. Daar zou water en zuurstof aanwezig kunnen zijn en dat is nodig voor het bouwen van een maanbasis."
Wie is de baas van de maan?
"De maan is van niemand. Er is geen zogenaamde maanpolitie. Je mag dus een maanbasis bouwen, maar je mag niet een stuk afzetten. India is momenteel ook bezig met een missie. Die staat gepland om op 23 augustus te landen. Dat is ongeveer dezelfde uitgerekende datum als de Loena-25, hoewel de Russen zeggen dat ze eerder zullen zijn.
Verder is de VS bezig met nieuwe missies: Artemis 2 zal een rondje om de maan vliegen met vier astronauten. En de verwachting is dat over twee jaar, met Artemis 3, weer mensen voet zullen zetten op de maan. Maar er zijn wel kapers op de kust: de Chinezen. Zij hebben de ambitie uitgesproken om Chinezen naar de maan te brengen. Als NASA er langer over doet, kan het zijn dat China eerder is."