Twee bijzondere gasten bezochten in het Saudische Jeddah de top van de Arabische Liga. De Oekraïense president Zelensky sprak voor het eerst de leiders van de landen toe en de Syrische president Assad werd na twaalf jaar afwezigheid opnieuw verwelkomd. Wat hebben zij daar te zoeken en wat wil de machtige gastheer, Saudi-Arabië?
Dat Zelensky een podium kreeg bij het hoogste overlegorgaan van 22 Arabische landen is opmerkelijk, zegt arabist Leo Kwarten in gesprek met Nieuwsuur. "Al die Arabische landen zijn Oekraïne niet echt goedgezind." De meeste landen in de Arabische Liga zijn ofwel neutraal in de oorlog of pro-Rusland.
Toch past het volgens Kwarten in het eigenzinnige beleid van de Saudische kroonprins Mohammed bin Salman. "Saudi-Arabië heeft jarenlang een agressief buitenlandbeleid gevoerd, bijvoorbeeld met de inval in Jemen. Dat heeft ze niks opgeleverd, dus ze proberen nu te bemiddelen. Dan moet je met beide leiders kunnen spreken."
Saudi-Arabië heeft zich eerder opgesteld als bemiddelaar bij een gevangenenruil tussen Oekraïne en Rusland. In september vorig jaar werden, met hulp van Turkije en Saudi-Arabië, ruim 200 Oekraïense strijders vrijgelaten in ruil voor een Russische zakenman.
Door Zelensky uit te nodigen laat Saudi-Arabië zien dat het "meetelt", zegt Kwarten. "Het land heeft ineens te maken met die oorlog. Het wil een speler zijn."
Dovemansoren
Zelensky hoopt met zijn aanwezigheid op steun, of op zijn minst sympathie, van de Arabische landen. Hij haalde in zijn speech oorlogen aan waar de aanwezige naties zelf bij betrokken waren. "Kijk hoeveel leed de lange oorlogen in Libië, Syrië en Jemen hebben veroorzaakt. Hoeveel levens zijn verwoest door jaren van gevechten in Sudan en Somalië, Irak en Afghanistan. Ik verwelkom iedereen die bereid is ons te vergezellen op het pad naar gerechtigheid."
Ondanks dat de Arabische Liga de Russische invasie nooit openlijk heeft veroordeeld, denkt Kwarten niet dat Zelensky's woorden aan dovemansoren gericht waren. "Het is de eerste keer dat hij al die Arabische leiders ziet. Ik denk daarbij dat Zelensky in zijn kielzog een batterij aan diplomaten had die in de coulissen kunnen praten met veel leiders en daarmee de zaak van Oekraïne kunnen behartigen."
Dat Zelensky zijn zegje kon doen op de bijeenkomst, betekent niet dat de relatie tussen Saudi-Arabië en Rusland op een lager pitje staat, zegt Kwarten. "Een land als Saudi-Arabië heeft met Rusland gemeen dat het een grote olieproducent is. Die leiders maken onderling prijsafspraken. Dat houdt de banden sterk."
Rusland en Saudi-Arabië zijn sterk afhankelijk van elkaar voor olie-inkomsten (kijken met geluid):
En dan was daar nog die andere genodigde: de Syrische president Assad. Kroonprins Bin Salman verwelkomde hem met een omhelzing en een handdruk. Dat de twee jarenlang oorlog tegen elkaar hebben gevoerd, leken ze achter zich te hebben gelaten. Bin Salman steunde tijdens de Syrische burgeroorlog de rebellen die vochten tegen Assad.
De Syrische dictator verwees hiernaar in zijn speech: "Binnenlandse aangelegenheden moeten aan de bevolking worden overgelaten. Wij moeten buitenlandse inmenging voorkomen en alleen hulp bieden als daarom gevraagd wordt."
Twaalf jaar geleden werd Syrië geschorst door de Arabische Liga vanwege het geweld dat Assad inzette tegen zijn eigen bevolking. De afgelopen jaren wilde een deel van de Arabische landen de banden met Syrië normaliseren.
Zo kwam Assad binnen bij de top in Jeddah:
"De hele Arabische wereld dacht dat Assad zou vallen en verdreven zou worden door de rebellen. Ze hebben gegokt op het verkeerde paard", zegt Kwarten. "Er is een Arabisch spreekwoord: 'Als je je vijand niet kunt verslaan, dan omhels en kus je hem'. Dat zien we hier."
De Golfstaten hebben hebben er verschillende belangen bij om Assad terug op te nemen in hun bondgenootschap. Zo hebben ze steeds meer last van de smokkel van de verslavende drug captagon, die in Syrië wordt geproduceerd en waar ook de familie Assad veel geld aan verdient. "Ze willen dat Assad dat een halt toeroept. Dat kan hij, maar daar zal hij iets voor terug willen. Geld bijvoorbeeld, of investeringen in Syrië."
Daarnaast kampen veel landen in de regio met vluchtelingenproblematiek door de grote toestroom van Syriërs tijdens de oorlog. "Vaak zijn dat familieleden van de Syrische oppositie. Die willen terug naar Syrië, maar het is niet veilig voor hen. Het mooiste zou zijn als Syrië die vluchtelingen weer opnam. De vraag is of dat veilig kan gebeuren, maar persoonlijk denk ik van niet", aldus Kwarten.
