De toezichthouder die de Nederlandse inlichtingendiensten controleert, maakt zich zorgen over een nieuwe wet waarmee die diensten meer bevoegdheden krijgen. De voorzitter van de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB) zegt in Nieuwsuur dat grondrechten van Nederlanders op het spel staan.
De AIVD en het kabinet willen dat de inlichtingendiensten meer kunnen aftappen dan nu is toegestaan, onder andere vanwege toenemende dreigingen vanuit landen als Rusland en China. In het wetsvoorstel staat onder andere dat inlichtingendiensten - om te verkennen - ongericht internetkabels mogen aftappen en die afgetapte informatie mogen delen met buitenlandse diensten.
TIB-voorzitter Anne Mieke Zwaneveld waarschuwt - net als haar voorganger - dat met deze uitbreiding het risico bestaat dat grenzen worden overschreden. "Natuurlijk zijn er enorme dreigingen. Maar ik verwacht van een professionele dienst dat ze daar goed zicht op hebben. Dat ze niet in die enorme hooiberg van informatie, van mensen die geen voorwerp van de dienst zijn en dat nooit zullen worden, een speld gaan zoeken."
Referendum sleepwet
Volgens Zwaneveld worden met de uitbreiding van de bevoegdheden een aantal toezeggingen van vijf jaar geleden tenietgedaan. In een raadgevend referendum stemde toen een meerderheid van het land tegen de sleepwet, waarmee ongeremd gegevens van burgers verzameld konden worden. Na die uitslag deed het kabinet een aantal toezeggingen.
Zwaneveld: "Toen is gezegd: we gaan niet kijken naar Nederland-Nederland-verkeer. Of: we gaan die informatie niet delen met buitenlandse partnerdiensten. Die beperkingen zijn nu helemaal uit deze nieuwe wet."
Directeur-Generaal van de AIVD Erik Akerboom reageert in Nieuwsuur op de zorgen van de TIB. Hij zegt dat twee onafhankelijke commissies hebben onderzocht of de wet in de huidige vorm Nederlanders nog voldoende beschermt tegen cyberaanvallen uit Rusland, China, Iran en Noord-Korea. "Deze situatie is beoordeeld als zó urgent, door onszelf maar ook door commissies, dat er een tijdelijke wet zou moeten komen."
Extra toezichthouder
Akerboom benadrukt dat er ook extra toezicht komt. "Wat je gaat doen, is zoeken of je goed zit. Je mag pas verder onderzoek doen naar die gegevens na nieuwe toestemming."
Over de nieuwe bevoegdheid waarbij inlichtingendiensten als het ware kunnen grasduinen door computers, ook wanneer er geen directe verdenking is, zegt Akerboom: "Daar komt een hele belangrijke nieuwe vorm van toezicht op die veel beter aansluit op de dynamiek en snelheid van al die hacks die plaatsvinden." Dit gaat de CTIVD doen, de andere toezichthouder op de diensten.
De directeur-generaal hoopt dat de nieuwe wet niet zal leiden tot meer wantrouwen richting de inlichtingendiensten. Hij wil dit onder andere voorkomen door meer openheid te bieden over wat de AIVD doet. "Dat hebben we vandaag gedaan in het jaarverslag en dat zullen we ook blijven doen."
