Maudie Dankerlui
redacteur Nieuwsuur
"Hier is het gebeurd", zegt Babah Tarawally voor de deur van een Utrechtse kroeg. "De portier zei dat ik niet naar binnen mocht omdat ik zwart ben. Dat is me wel vaker overkomen", aldus de journalist en schrijver. "Maar dit keer besloot ik er melding van te maken."
Tarawally stapte naar een meldpunt tegen discriminatie, een zogeheten antidiscriminatievoorziening (ADV). Door het hele land zitten ruim twintig van dat soort stichtingen waar slachtoffers van discriminatie zich kunnen melden voor ondersteuning. Vaak leidt dat ertoe dat de beschuldigde partij wordt aangesproken, en soms komt het tot een zaak bij het College voor de Rechten van de Mens.
De afgelopen jaren kwam er meer geld voor de ADV's: sinds 2021 trekt het kabinet er bijna 7 miljoen euro extra voor uit. Maar dat geld bereikt de bureaus vaak niet. En ze functioneren nog steeds niet naar behoren, blijkt uit een rapport dat deze week verscheen in opdracht van minister Hanke Bruins Slot (CDA) van Binnenlandse Zaken. Er moet wat veranderen, zegt de minister tegen Nieuwsuur: "De naamsbekendheid van de antidiscriminatievoorzieningen moet beter. De taken zijn niet op orde en de financiering moet beter geborgd worden."
We komen geld tekort om goed te kunnen functioneren.
Volgens het rapport zijn de bureaus nu 'onvoldoende zichtbaar' en hangt de financiering teveel af van de politieke kleur van gemeenten. De situatie is nijpend, zegt voorzitter Stefano Frans van de vereniging van ADV's: "We komen geld tekort om goed te kunnen functioneren. Ik hoor van bureaus dat ze te weinig capaciteit hebben, maar geen budget hebben om mensen aan te nemen."
Gemeentes maken andere keuzes
Een probleem voor de bureaus is dat gemeenten uiteindelijk bepalen hoeveel geld ze eraan uitgeven. Ze krijgen van de regering 77 cent per inwoner om aan de ADV te besteden. Maar slechts 16 procent van alle gemeenten geeft dat volledige bedrag er ook aan uit, zegt de landelijke vereniging van antidiscriminatievoorzieningen. De gemeenten zijn namelijk niet verplicht om het geld ook daadwerkelijk aan de ADV's te besteden.
Nieuwsuur vroeg in een steekproef aan elf gemeenten waarom ze het geld niet of niet geheel aan de bureaus uitgeven. In een reactie laat de gemeente Oss bijvoorbeeld weten ruimte te willen houden voor lokale initiatieven. Capelle aan den IJssel zegt het geld uit te geven aan leefbaarheid, participatie en inclusie. En in Emmen geeft de gemeente het extra geld van het kabinet helemaal niet uit, naar eigen zeggen vanwege ambtelijke wisselingen en beperkte tijd en capaciteit.
Ook buiten de steden komt discriminatie voor, merken deze vrienden in Heerlen:
Linkse partijen in de Tweede Kamer vinden dat gemeenten het geld verplicht aan de ADV's moeten uitgeven. "Het geld wordt nu door heel veel gemeenten besteed aan lantaarnpalen, of aan het opvangen van bezuinigingen", zegt Tweede Kamerlid Songül Mutluer (PvdA). "Dat is te zot voor woorden." Maar regeringspartij VVD vindt dat gemeenten de vrijheid moeten hebben het geld naar eigen inzicht in te zetten. "Ik ben het eens met velen die in de gemeente zeggen: het kan niet zo zijn dat wij door onze strot geduwd krijgen wat wij exact moeten doen", aldus Kamerlid Zohair El Yassini.
Ook in de Limburgse gemeente Stein gaat zo'n 10 duizend euro uit Den Haag niet naar de regionale antidiscriminatievoorziening. Wethouder Joep Ummels laat het geld voorlopig op de plank liggen. "Ik heb nog geen goed plan gezien van de ADV. Als dat plan er wel komt, wil ik het geld er best aan besteden. Het is voor mij geen principekwestie."
Minder discriminatie buiten grote steden?
Vooral buiten de grote steden gaat een groot deel van het geld van de gemeenten niet naar de bureaus. Dat verbaast wethouder Ummels niet: "In een iets landelijker gebied is het risico op discriminatie wat lager. In die zin treedt het dus minder op de voorgrond. Ik denk dat dat wel een verklaring kan zijn waarom die uitgaven hier wat lager zijn."
Maar voorzitter van de ADV's Stefano Frans vraagt zich dat af: "Want kun je daar als homoseksuele jongen makkelijk uit de kast komen? Kun je daar als transgender makkelijk voor jezelf uitkomen? Kun je daar als vluchteling een veilig thuis vinden? Ik zet daar mijn vraagtekens bij."
Babah Tarawally, die in Utrecht geweigerd werd aan de deur, is in ieder geval blij dat hij melding heeft gedaan. Hij kwam via de ADV in contact met de eigenaar van de horecazaak, die Nieuwsuur ondanks herhaaldelijke pogingen niet kon bereiken. Het was een goed gesprek, zegt Tarawally. "En er is wat veranderd, zwarte mensen komen hier nu wel binnen."