De aardbevingen in Groningen hebben veel ellende veroorzaakt, maar ze zijn ook een vruchtbare grond voor de kunst. Verschillende boeken en films van Groningse schrijvers hebben de aardbevingsproblematiek als prominent thema.
Zoals de ondergangsroman Schokland van Saskia Goldschmidt, waarin een gezin bezwijkt aan de gevolgen van de aardbevingen. "Eén van de personages denkt aanvankelijk lange tijd: wij wonen hier niet in een bananenrepubliek, we wonen hier in Nederland.", zegt Goldschmidt. "Dus als je je goed en fatsoenlijk gedraagt komt het allemaal goed. Het duurt ontzettend lang voordat zij verandert en denkt: nee, het komt niet goed. De overheid is er niet voor ons."
Goldschmidt komt uit de Randstad, maar verhuisde zes jaar geleden van Amsterdam naar Groningen om onderzoek te doen voor de roman.
"Ik ben overal gaan vragen naar boeren of ik mee kon lopen, of ik eens kon komen kijken", zegt ze. "Iedereen was altijd van: ja, kom morgenochtend maar om zes uur, dan kun je helpen melken. En dan is het onmiskenbaar, onvermijdelijk dat de aardbevingen altijd ter sprake komen."
Ze vond het schokkend om erachter te komen hoe er in "ons democratische en moreel hoogstaande Nederland" met burgers wordt omgegaan. "En niet eventjes, maar echt al heel erg lang."
Aardbevingsvilla
Schrijver Louis Stiller woont zelf in aardbevingsgebied, in het Noord-Groningse dorp Warffum. "Het is heel raar wat er gebeurt als je een beving meemaakt", zegt hij. "Je huis gaat heen en weer, en je denkt van: hoe kan het dat het er nog staat?"
In zijn boek Gasland beschrijft hij zijn frustratie. "Hoe was het mogelijk dat een halve provincie in de kreukels lag, zonder dat een echte oplossing in zicht was? Hoe kan het dat er zo weinig echte ophef over deze slow motion-ramp ontstond? Hoe kan het dat wij Groningers zo mak en volgzaam bleven, een enkele uitzondering daargelaten? Wat is er in Godesnaam aan de hand in dit land?"
Samen met een vriend maakte hij een film over een villa die langs de weg tussen Warffum en Usquert staat. "Het is een schitterende villa, maar ja, door bevingen aangetast, slecht onderhouden. Elke keer als ik hier voorbij fietste dacht ik: wat zou er hier allemaal in gebeurd zijn?"
Hier zie je een fragment uit de film:
De boodschap van de film is: wie gokt, is bereid om alles te verliezen, zegt Stiller. "Die gok hoeven andere Nederlanders niet te maken, maar Groningers wel. Er zijn genoeg mensen vertrokken, die zeggen: ik wil het niet langer, ik ga elders wonen. Mensen die hier gebleven zijn hebben die gok genomen."
Stereotypering
Voor boerendochter Fieke Gosselaar was vertrekken geen optie. Als geboren en getogen Groningse is ze vergroeid met het landschap. In haar roman Het land houdt van stilte is er voortdurend de dreiging van een aardbeving.
Ze ergert zich aan de berichtgeving over de bevingen, en aan de stereotypering van de Groningers. "Met die enquête. En dan lezen hoe het de hele tijd over 'die Groningers' gaat, alsof we een raar volk zijn ofzo. Ik heb juist met mijn roman willen laten zien hoe het is om er te wonen. We zijn misschien wel ver weg, maar ik hoef me ook niet te spiegelen aan de Randstad."
Gosselaar leed zelf geen aardbevingsschade, maar ook dan voelt het als Groninger "alsof er over je heen gelopen wordt", zegt ze. "Je ziet de beelden en je hoort de verhalen van mensen die wel alle scheuren en alle ellende hebben."
'Iets goeds maken uit de bevingen'
Stiller is ondertussen bezig met een nieuw project: een aardbevingsopera. "Het is nog heel prematuur, maar we zijn daar wel mee bezig. Om uit de bevingen ook iets goeds te maken. Dat zal misschien met heel veel pauken gepaard gaan, al ben ik niet de componist."
Wat hij zelf vooral wil laten horen, zijn de stemmen van mensen zoals hij. "Mensen die schade hebben geleden door de aardbevingen of problemen hebben gehad door de gaswinning en daar al jarenlang door geteisterd worden."
