Jan Kleinnijenhuis
verslaggever Nieuwsuur
Jan Kleinnijenhuis
verslaggever Nieuwsuur
Er zijn opnieuw problemen ontstaan bij het invoeren van het prijsplafond per 1 januari. De manier waarop minister Rob Jetten energiebedrijven wil compenseren loopt het risico om door de Europese Commissie als staatssteun te worden beoordeeld.
Daarvoor waarschuwen ambtenaren van Jettens eigen ministerie van Economische Zaken en Klimaat. De waarschuwing van de ambtenaren is opvallend, omdat Jetten twee weken geleden in de Tweede Kamer nog stelde dat de Europese Commissie geen problemen zou hebben met het huidige prijsplafond.
De Europese Commissie zou "signalen hebben afgegeven dat hetgeen we nu van plan zijn, past binnen de staatssteunregels", zei Jetten tijdens een debat op 10 november. Vier dagen later waarschuwen zijn ambtenaren in een advies dat er wel degelijk risico's zijn dat de Europese Commissie het prijsplafond als staatssteun zal beoordelen.
'Overwinsten financieren'
Zo lang de Commissie daar onderzoek naar doet, mag de regering de maatregel niet doorvoeren en ook geen betalingen doen aan de energiebedrijven. En als het prijsplafond daadwerkelijk afgekeurd zou worden, moeten eventuele eerdere betalingen aan energiebedrijven teruggevorderd worden.
Het risico op staatssteun zit hem vooral in het voornemen van minister Jetten om de energiebedrijven in januari en februari volledig te compenseren bij het prijsplafond. Zij krijgen dan van het kabinet het verschil tussen wat zij consumenten in rekening brengen en het vastgestelde tarief onder het prijsplafond.
Daarmee loopt de regering het risico om overwinsten van energiebedrijven te financieren met belastinggeld. Vanaf 1 maart hoopt Jetten dan over te stappen op een ander systeem: energiebedrijven krijgen dan slechts hun inkoopprijs plus een 'redelijke marge' vergoed.
Levensgroot risico op staatssteun.
Volgens Hans Vedder, hoogleraar economisch recht aan de Rijksuniversiteit Groningen, is er inderdaad een "levensgroot risico op staatssteun" bij de huidige plannen. Volgens Vedder moet het uitgangspunt zijn dat bedrijven alleen een schadeloosstelling krijgen. "Elke geldstroom van de overheid die resulteert in een voordeel voor bepaalde bedrijven met een effect op de handel tussen de lidstaten, is staatssteun."
"Dat is precies de reden waarom de overheid ook die 'redelijke (winst)marge' moet vaststellen", zegt Vedder. En zelfs als de overheid alleen de kosten plus een marge vergoedt, is er nog steeds een risico op staatssteun.
"Er kan voor energiebedrijven nog steeds sprake zijn van voordeel doordat ze bepaalde kosten niet meer hoeven te maken. Ze kunnen dan immers risicovrij energie inkopen. Normaal gesproken maken zij daar wel kosten voor, zeker als het gaat om contracten op de langere termijn."
'Vrees voor overwinst'
Ook de Tweede Kamer dringt al langer aan op een vergoeding op basis van de inkoopkosten plus een marge. Veel fracties vrezen dat energieleveranciers overwinsten zullen maken, of hun tarieven verder verhogen omdat de overheid het verschil toch wel vergoedt.
Recent nam de Kamer met brede steun een motie aan die minister Jetten oproept alsnog per 1 januari een margetoets in te voeren, en zo overwinsten te voorkomen.
Volgens een woordvoerder van minister Jetten was die motie de aanleiding voor nieuwe onderhandelingen met de energiebedrijven. Daarin wordt bekeken of en wanneer een margetoets alsnog kan worden ingevoerd.
De woordvoerder erkent dat er sprake is van een risico op staatssteun, maar wil niet uitleggen waarom de minister eerder stelde dat de Europese Commissie akkoord zou zijn met de huidige plannen. Ook op het feit dat Jettens eigen ambtenaren de minister tegenspreken gaat hij niet in.
'Gesprekken op scherp'
De Telegraaf berichtte vrijdag dat de gesprekken tussen de energiebedrijven en het ministerie van Economische Zaken op scherp staan. Energiebedrijven zouden zich verzetten tegen een margetoets en willen geen bemoeienis van de overheid met hun commerciële bedrijfsvoering.
De Europese Commissie bevestigt dat het contact heeft met de Nederlandse regering over het prijsplafond. "Over de inhoud van die gesprekken kunnen we verder niets zeggen", laat een woordvoerder van de Commissie weten.
Gisteren oordeelde de Commissie dat de plannen met betrekking tot het prijsplafond in het algemeen te ruim zijn opgesteld. De Commissie verwacht dat alle steunmaatregelen vooral gericht zijn op consumenten en bedrijven die dat echt nodig hebben. Dat is nog geen specifiek oordeel over het prijsplafond, de officiële regeling moet nog formeel worden voorgelegd.
