Hieronder lees je het transcript van de door NPO Start mogelijk gemaakte #Ophef-aflevering over misleiding rondom het klimaat.
Intro
Klimaatwetenschappers zijn het erover eens: de verandering van het klimaat gaat ongekend snel.
De aarde warmt op grotendeels door de mens met extreem weer als gevolg.
Toch blijven cijfers, grafieken en satellietbeelden circuleren die het tegendeel zouden bewijzen.
Die gaan we onderzoeken. En we komen te weten waarom sommige mensen klimaatverandering blijven ontkennen.
Je krijgt van ons weer een nieuwe #Ophef!
Leader
De trendinglijsten staan er vol mee: berichten die niet kloppen. Toch geloven mensen ze, en dus duiken wij erin. De ene keer blijken ze verzonnen, de andere keer verkeerd geïnterpreteerd.
In deze Nieuwsuur-serie ontrafelen we #Ophef.
In deze aflevering; klimaat-misleiding.
Deel 1: De aarde warmt op
Zo warm als nu, is het in zeker 100.000 jaar op aarde niet geweest. En weersextremen zullen fors toenemen als er niet snel extra ingrijpende maatregelen worden getroffen. Het staat allemaal uitgelegd in de rapporten van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC).
Dat klimaatpanel van de VN inventariseert de nieuwste klimaatstudies en brengt zo eens in de 8 jaar een soort Staat van het Klimaat uit.
Hun laatste is behoorlijk alarmerend.
Het belangrijkste broeikasgas, CO2, komt vooral door de verbranding van aardolie, aardgas en steenkool. Met andere woorden: door de mens.
De bewijzen die de wetenschappers ervoor aandragen liegen er niet om.
Toch kom ik ONLINE voortdurend vermeende bewijzen tegen, die klimaatverandering juist TEGENspreken. 1, 2, 3, 4, 5, 6
Niet gek dat het jou misschien begint te duizelen en je ook niet meer weet hoe je ze moet interpreteren.
Zoals je van ons gewend bent hebben we socialmediakanalen weer uitgeplozen om te zien welke verhalen over klimaatverandering de ronde doen, en wie de belangrijkste delers zijn.
..Ik zie berichten over hypocrisie van politici en activisten die zich inzetten voor het klimaat, bijvoorbeeld omdat ze het vliegtuig nemen... 1, 2, 3
Te veel geld, te veel aandacht, dat zijn meningen waar je inderdaad een debat over kan voeren.
Maar wat me OOK opvalt is dat mensen zelfs twijfelen of er wel een klimaatprobleem IS.
En juist die klimaat-sceptische berichten zijn online behoorlijk populair, blijkt uit onze analyse.
Dat weerspiegelt niet helemaal de werkelijkheid, want uit een onderzoek van het CBS blijkt dat maar ongeveer 6 procent van de Nederlanders niet GELOOFT in klimaatverandering, of het niet weet.
Het merendeel is het erover eens dat ons klimaat verandert.
Toch wordt op sociale media die klimaatscepsis dus juist enorm uitvergroot. Zo zijn klimaatsceptici op Twitter goed voor bijna een derde van de meest gedeelde berichten.
We spraken voor deze video ook een klimaatpsycholoog en zij wijst ons op het 'illusory truth effect': hoe vaker je valse berichten ziet, hoe groter de kans is dat je gaat denken dat het waar is.
Voor ons reden om DAAR dieper op in te gaan.
Deel 3: Ontkenningen onderzocht
Ook een Europees collectief, van zo'n 30 factcheck-organisaties keek op socialmedia-kanalen waar het meeste nepnieuws over rondgaat. Volgens hen staat klimaat in de top-drie.
Ze verdeelden die berichten onder in verschillende categorieën. Wij behandelen er vier!
Klimaatverandering bestaat niet, de mens heeft er nauwelijks invloed op, klimaatactivisten zijn dom en hypocriet, media verspreiden onnodige paniek
We gaan ze langs.
De meest vergaande sceptici ontkennen dat er überhaupt sprake is van klimaatverandering en opwarming van de aarde. Om dat te bewijzen strooien ze met cijfers en kaartjes.
Recent nog: we hadden dit jaar de koudste 18 september ooit, sinds de metingen begonnen in 1901. Een record.
"Daar hoor je klimaatwapjes dan weer niet over he?"
Nou, het klopt dat 18 september de koudste ooit was, maar het was wel het ENIGE koudte-record dit jaar.
En de laatste weken van oktober waren opvallend warm voor het tijd van het jaar. Volgens meteorologen "echt uitzonderlijk", maar past het in de trend van het steeds warmer wordende klimaat.
Trouwens; voor je je afvraagt hoe ík hier allemaal bij kom, we hebben een aantal klimaatwetenschappers gesproken.
We legden deze deskundigen de cijfers en plaatjes uit deze video voor om erachter te komen wat wel en niet klopt, en hoe we die data moeten interpreteren.
Wil je daar meer van weten, kijk dan op onze site, daar vind je alle bronnen en de gesprekken die we met hen voerden.
Even terug: dat koudte-record van 18 september is dus een uitzondering, zeldzaam.
Dat is ook de trend trouwens: we zien de laatste decennia veel vaker warmterecords dan koudterecords.
Kom je dus berichten tegen over warmte of koudte-records kijk dan vooral naar de gemiddelde temperaturen, adviseren meteorologen. En als we dat doen dan zie je dat die overduidelijk stijgen.
Hier, nog zo'n claim dat er geen sprake is van klimaatverandering:
Dat het door geen enkel ander medium is opgepikt kan te maken hebben met dat het simpelweg niet klopt, wat deze man hier zegt.
Want kaartjes zoals deze, die hij op Twitter aandraagt om aan te tonen dat het ijs op de Noordpool NIET afneemt vertellen niet het hele verhaal.
Dat zie je op deze grafiek.
De hoeveelheid ijs op de noordpool gedurende een jaar.
Die golfbeweging: dat zijn de seizoenen: in de zomer is er minder ijs dan in de winter.
Nu kijken we naar wat Meeus zegt. Dit is de lijn van 1989 en dit de lijn van dit jaar.
Dan zie je dat het ijs op de noordpool bijna HET HELE jaar veel minder is, BEHALVE rond de datum die hij laat zien 13 mei.
Cherrypicking dus.
Dit kaartje zou volgens hem ook bewijzen dat noordpoolijs toeneemt. LinkedIn heeft deze post van Meeus verwijderd. 'Gelukkig is er Twitter', schrijft hij.
Meeus zegt dat er dit jaar, 2022 meer ijs is dan in 2012.
Nou het klopt, dit jaar is er inderdaad een periode met meer ijs dan toen. Maar in 2012 was een heel uitzonderlijk jaar: het ijs-oppervlakte was nog nooit zo klein.
Klimaatwetenschappers zeggen dat we moeten kijken naar een langere periode.
Kijken we naar de gemiddelden van bijvoorbeeld tien jaar dan neemt het Noordpoolijs sinds 1980 telkens af.
Leo Meyer: "Je moet dus echt naar trends, naar lange-termijntrends kijken, en niet een momentopname en daar selectief in gaan winkelen."
Dit is klimaatwetenschapper Leo Meyer, die we erover bellen. Hij legt het als volgt uit:
"Het komt een beetje op hetzelfde neer dat je iedere nacht een foto maakt en vervolgens gaat vertellen dat de zon niet bestaat."
We hebben Ferdinand Meeus uiteraard om wederhoor gevraagd. Hij blijft bij zijn standpunt en ziet in de grafieken geen reden tot alarmisme. Klimaatwetenschappers zijn dat hardgrondig met hem oneens.
Kijk op onze website om te lezen wat ze erover te zeggen hebben.
Het is trouwens niet zo gek als jij bij een overload van dit soort berichten niet goed weet wat je ermee moet, bevestigt de klimaatpsycholoog ons.
Ze legt uit dat mensen maar moeilijk ingewikkelde informatie kunnen verwerken, afgestompt raken en dan goed praten dat ze zelf hun gedrag niet veranderen.
Ook hoogleraar psychologie Paul van Langen vertelt ons dat. Mensen houden van structuur, zegt hij, en hebben moeite met de plotse grote gedragsveranderingen (en financiële offers) die nu van hen worden gevraagd.
Bij het zoeken naar informatie die hen uitkomt, worden ze bevestigd in het eigen gelijk. Hoe vaker ze desinformatie zien, hoe sterker dat gevoel wordt.
Diezelfde Ferdinand Meeus toont op Twitter ook nog andere plaatjes, waarmee hij denkt te laten zien dat het met de opwarming van de aarde wel meevalt.
Kijk: "Er is in Groenland sinds september 2020 meer dan 300 gigaton ijs bijgekomen" schrijft hij. En: "geen dalende trend, maar eerder een lichte stijging."
Op het kaartje zie je inderdaad dat het ijs op het land toeneemt. Maar: wat je niet ziet is het grotere geheel.
In deze satellietmetingen wordt niet alleen de hoogte van het landijs, maar ook het ijs dat in zee wegsmelt meegenomen. Een: overduidelijk neerwaartse trend.
Eigenlijk maakt Ferdinand Meeus hier dus twee keer dezelfde fout: hij laat maar een deel van de cijfers zien, waardoor het lijkt alsof het met klimaatverandering wel meevalt.
Even over die Ferdinand Meeus: hij is op social media erg populair met z'n klimaat-tweets. In onze social-analyse komt hij (op Wilders na) het vaakst voor in de lijst met meeste retweets.
Meeus is inderdaad wetenschapper en docent fotochemie en fotofysica in Leuven. Hij heeft 4 wetenschappelijke publicaties op zijn naam, de laatste in 1983, maar geen een daarvan gaat over klimaatverandering.
Meeus noemt zichzelf klimaatrealist, en 'IPCC-expert reviewer'. Volgens hem toont dat zijn deskundigheid aan.
Dat lachje komt van Leo Meyer. Hij begeleidde als klimaatonderzoeker bij het IPCC veel van de aanmeldingen voor reviewers en legt ons uit dat vrijwel niemand wordt afgewezen: "Iedereen die zichzelf gekwalificeerd acht mag commentaar leveren."
De screening is inderdaad flinterdun, blijkt ook wel als een collega van de Vlaamse publieke omroep zich aanmeldt bij het IPCC.
Hij geeft op dat hij als journalist verstand heeft van data, en zegt er eerlijk bij dat hij geen wetenschappelijke publicaties op zijn naam heeft staan.
Toch wordt hij moeiteloos toegelaten als reviewer.
Amra Dorjbayar: "Het enige wat een IPCC-expert reviewer kan doen is, eigenlijk dat rapport lezen en daar vragen over stellen aan de auteur. En het ding is: die moeten daarop antwoorden.
Dus het zegt niet dat je een expert bent. Het zegt enkel: die persoon heeft zelf aangegeven dat-ie een expertise heeft en die kan vragen stellen. That's it."
IPCC-reviewer is dus ook heel iets anders dan IPCC-auteur zoals Leo Meyer was. Dat vereist wél een strenge selectieprocedure.
Volgens de hoogleraar psychologie die we spraken, levert klimaatverandering een conflict op tussen je directe eigen belang (bijvoorbeeld met het vliegtuig op vakantie gaan, of vlees eten) en het collectieve belang, het terugdringen van broeikasgassen.
Het is daarom een moeilijk sociaal dilemma.
Voor klimaatsceptici is het makkelijk om daar via sociale media op in te spelen, vertelt hij. Door in te zoomen op uitzonderingen, of het leggen van verkeerde verbanden. Vooral mensen die toch al wantrouwen voelen voor autoriteiten zijn daar volgens hem gevoelig voor.
Klimaatsceptici wijzen ook vaak naar het 'World Climate Declaration'
Ondertekend door meer dan 1000 mensen.
Zij concluderen: 'Er is geen klimaat noodtoestand'.
Zowel internationale factcheckers als onderzoeksplatform Pointer namen deze verklaring onder de loep. Ze ontdekten dat maar een klein deel van de ondertekenaars klimaatwetenschapper is.
Acht werken in de olie-industrie, schrijven ze. Anderen zijn: piloot, muzikant, rechter, visser, sommelier of uroloog.
Zes ondertekenaars leven niet eens meer.
Goed: cijfers die moeten aantonen dat er géen sprake is van de opwarming van de aarde zijn dus verkeerd geïnterpreteerd of willekeurig gekozen.
Dan: waar komt die opwarming van de aarde door? Nederlanders blijken het er niet over eens.
Vooral of grotendeels door de mens, denken de meeste Nederlanders.
Slechts een paar procent denkt dat de natuur zelf het klimaat verandert.
Twitteraars tonen dat wij maar zo'n 4 procent van de CO2 in de lucht produceren. Het overgrote deel (96 procent) komt van de natuur zelf.
Dat duidt volgens hen op een 'klimaathoax'.
Hoe moet je dit zien? Nou, de percentages kloppen. Maar de conclusie niet.
Want de zogenoemde koolstofcyclus van de natuur is in balans: onze aarde neemt ongeveer net zoveel CO2 op als de natuur uitstoot.
Maar de menselijke uitstoot van CO2 (vooral door verbranding van kolen, olie en gas) verstoort die balans.
Van de CO2 die WIJ produceren wordt maar een deel door de natuur opgenomen, de rest niet meer.
De aarde kan onze extra uitstoot simpelweg niet bijbenen.
Leo Meyer: "Kijk, als jij een bad hebt en laat er een klein straaltje in en dat loopt niet leeg, dan wordt dat bad toch langzaam maar zeker voller en gaat het overstromen."
Er bestaat dus veel discussie over het aandeel van de mens, maar het is overduidelijk dat de opwarming van de aarde gelijk opgaat met de verbranding van fossiele brandstoffen, sinds de industriële revolutie. 1, 2, 3, 4
Kijk je naar de wetenschappelijke onderzoeken, dan toont meer dan 90 procent aan dat de opwarming van de aarde voornamelijk wordt veroorzaakt door de mens. En een laatste telling kwam zelfs uit op 99,9 procent van alle wetenschappelijke artikelen. 1, 2, 3
Nog iets wat de Europese factcheckers opviel en wat wij terugzagen in onze analyse: het verwijt aan klimaatactivisten dat ze hypocriet zijn. 1, 2
Dat mag je natuurlijk vinden, maar sommige bewijzen die ze ervoor aanhalen zijn wel heel makkelijk te weerleggen.
De elektriciteit op het popfestival waar ze sprak zou van dieselgeneratoren komen. Klopt niet: er werd alleen biobrandstof gebruikt.
En een van de meest gedeelde nepberichten deze zomer op social media ging over datzelfde festival. Er verschenen foto's van de puinhoop die daar achtergelaten zou zijn.
Maar de foto's waren niet van die dag.
Milieu-of klimaatactivisten zwart maken met valse foto's van troep is trouwens een klassiekertje: ik zie het na iedere demonstratie weer gebeuren.
Zo kwam ik dit voorjaar deze foto tegen op Twitter. "Zo, dit was de klimaatmars":
Nou ik zag al snel dat de foto niet in Rotterdam is gemaakt maar in Amsterdam, bij de Arena. En een dag eerder al, na het concert van Billie Eilish.
Tot slot is de rol van de media in het klimaatdebat telkens onderwerp van gesprek.
Zo gingen deze zomer allerlei weerkaarten viraal.
Op de kaarten zou te zien zijn dat kleuren voor temperaturen steeds alarmerender zijn geworden.
'Manipulatie' werd het genoemd.
Nou ik heb tal van voorbeelden, waarbij elke keer blijkt dat het appels met peren vergelijken is. Ik ga ze even snel langs.
Deze twee Zweedse kaarten: minder hoge temperaturen, maar alarmerende kleuren? Nou ten eerste kloppen de jaartallen niet. Daarnaast zijn ze van twee verschillende tv-stations die gewoon andere kleuren gebruiken.
En deze Franse kaarten zijn ook van twee verschillende zenders. En ook hier kloppen de jaartallen weer niet.
Dan deze kaarten uit Spanje. Die kan je helemaal niet vergelijken, want deze kaart toont temperatuurwaarschuwingen. En deze kaart de maximumtemperaturen.
Tot slot deze Duitse kaartjes. Drie versies steeds angstaanjagender.
Maar je kan ze weer niet vergelijken. Deze (2009) toont de driedaagse weersvoorspelling. En deze (2019) het weer voor 1 dag. Daarvoor gebruikt de tv-zender altijd andere kleuren.
De derde kaart? Die is gewoon gephotoshopt, Dit is het originele beeld.
En terwijl al deze mensen dus vinden dat 'de media' te alarmerend is, vinden klimaatactivisten de media juist te passief.
Activisten verwijten ook dat de NOS onvoldoende aandacht besteed aan de klimaatcrisis.
De onafhankelijke NPO-Ombudsman acht die klacht ongegrond.
Dan kijken we nog naar onze eigen rol in dit debat.
Want bijna alle wetenschappers die wij voor deze video belden, vinden dat we desinformatie over klimaat, en mensen zoals Ferdinand Meeus, helemaal geen aandacht moeten geven.
Klimaatwetenschappers zijn bang dat nu hetzelfde gebeurt als in de jaren 80 en 90. Toen zaaiden lobbyisten van de fossiele industrie verwarring in het klimaatdebat, doordat journalisten hen opvoerden als tegengeluid.
Bart Strengers: "Als jij heel vaak roept dat het allemaal kolder is, en wel hier en hier om, dan vindt de media het veel interessanter bijvoorbeeld. Dus het is een beetje die false balance die dan optreedt."
Journalisten proberen vaak beide kanten van een verhaal te laten zien. Maar door één klimaatscepticus tegen één bezorgde wetenschapper te zetten ontstond er een scheef beeld. Het leek alsof net zoveel wetenschappers klimaatsceptisch waren, als alarmistisch.
Maar belangrijk voor jou om te onthouden: het overgrote deel van de klimaatwetenschappers is dus níet sceptisch.
Dus vonden wij het belangrijk deze video te maken, om terugkerende misvattingen over klimaatverandering te weerleggen. Zodat jij hopelijk voor eens en voor altijd weet hoe je desinformatie over klimaat kan herkennen.
Wat we dus zien is dat het debat over klimaatverandering online vooral gekaapt wordt door klimaatsceptici.
Maar de kaarten en data die ze aanhalen blijken vaak uit de context gehaald, of verkeerd geïnterpreteerd.
Oh ja. Nog een leuk weetje: wist jij dat door extreme temperaturen het aantal haatberichten op Twitter sterk toeneemt?
Wat blijkt: dus hoe warmer of kouder buiten, hoe verhitter het debat online.
Je keek naar #Ophef. Mocht je nog niet genoeg hebben gezien: ga dan naar onze website. Daar vind je nog meer bronnen, factchecks en verantwoording over alles wat ik je net heb verteld.
Tot de volgende #Ophef!