Massale sterfte van wilde vogels, een recordaantal uitbraken en tientallen miljoenen aan belastinggeld om bedrijven te ruimen. De grootste vogelgriepuitbraak ooit duurt nu al een jaar en stelt de politiek voor flinke uitdagingen én kosten. De Tweede Kamer wordt vandaag bijgepraat over de zorgelijke ontwikkelingen.
Het vogelgriepvirus (H5N1) heeft voor het eerst het hele jaar door gewoed in Nederland. In Europa werd het virus in 37 landen aangetroffen, waarmee het de grootste Europese vogelgriepgolf ooit is. De landen met de meeste besmettingen zijn Frankrijk, Duitsland en Nederland. Samen zijn die goed voor meer dan driekwart van het aantal uitbraken.
"Dit jaar is anders omdat de uitbraak voor het eerst ook onder wilde vogels enorm snel is gegaan en het hele jaar is gebleven", zegt Thijs Kuiken, hoogleraar virologie aan het Erasmus MC en vogelgriepexpert.
Dat er nu ook veel wilde vogels besmet raken, vraagt om een nieuwe aanpak, zegt Kuiken. "Historisch gezien denken we bij vogelgriep aan een ziekte van pluimvee. Dus bij beleidsmakers zit het ook in de portefeuille van de mensen die met veehouderij te maken hebben. En niet bij de mensen die met natuurbescherming en biodiversiteit te maken hebben."
Dat moet anders, vindt Lea van de Zee, gebiedsmanager van Natuurmonumenten. Toen dit voorjaar de vogelgriep in de Harger- en Pettemerpolder toesloeg, stierven duizenden vogels. "Met vuilniszakken liepen we onze hele kolonie op te ruimen. Heel verdrietig en intens."
"Tot onze grote frustratie liepen we daarna uren te leuren met de zakken vol dode vogels om die op een verantwoorde en veilige manier afgevoerd te krijgen. De overheid was in geen velden of wegen te bekennen. Dat kan en mag niet zo blijven."
Het ministere van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit is het met natuurorganisaties eens dat duidelijkheid gewenst is over het opruimen van dode vogels. Het ministerie zegt nog deze maand te komen met een leidraad voor organisaties en overheden.
Geld is op
Voor pluimveebedrijven gelden nu al strikte protocollen voor het ruimen van vogels. Toch loopt de overheid ook bij de aanpak van vogelgriep bij pluimvee tegen problemen aan. Het potje met geld dat beschikbaar is voor bedrijven die geruimd worden, is leeg.
In een jaar tijd zijn zo'n 5 miljoen stuks pluimvee gedood in Nederland. De kosten voor de bestrijding van de uitbraken zijn geëxplodeerd. In 2020 werd er 2,6 miljoen uitgegeven, het jaar erna was dit twee keer zoveel en dit jaar is er naar schatting van het ministerie al zo'n 44 miljoen euro besteed.
Nieuwsuur
Nieuwsuur
Nieuwsuur
De maximale kostenpost van 30 miljoen euro over een tijdsspanne van vijf jaar (2020-2024) is daarmee ruimschoots overschreden. Alle pluimveebedrijven betalen mee aan deze pot, afhankelijk van het aantal kippen of eieren van het bedrijf. Met de geschatte kosten van de huidige uitbraak zal zo'n 22 miljoen euro door het Rijk betaald moeten worden.
Oplossing ver weg
Een wondermiddel om van de vogelgriep af te komen is er niet, zegt Kuiken. Voor pluimvee zou vaccineren op korte termijn een oplossing kunnen zijn, maar in Nederland wordt dit nog niet gedaan. Voor wilde vogels is dat geen optie.
"Alleen als we het systeem van de pluimvee-industrie helemaal aanpassen, kunnen we het op den duur uitbannen", zegt Kuiken. Ook is het dan van belang dat bedrijven niet zo dicht bij elkaar zitten en zouden er geen pluimveehouders moeten zitten in gebieden waar veel watervogels voorkomen, zegt hij.
