Kramatorsk bereidt zich voor op winter zonder gas, stroom en water

• Gert-Jan Dennekamp

  verslaggever

Kramatorsk, in de regio Donetsk in het oosten van Oekraïne, wordt regelmatig beschoten. Er is geen gas meer, omdat de gasleidingen naar de stad in de strijd zijn vernield en men vreest dat ook de elektriciteitsvoorziening zal uitvallen. De mensen die er nog zijn, bereiden zich voor op de naderende winter.

Het is een paar minuten na vieren als Ludmila Sviastianova met drie luide knallen uit haar slaap wordt gewekt. Daarop klinkt een vierde veel zwaardere dreun door de donkere en verlaten stad. Kort daarna gaat haar telefoon. De nachtwaker meldt haar dat het ziekenhuis, waar ze directeur is, door een bom is geraakt. Niemand is gewond geraakt.

De nachtwaker en een collega liepen na de eerste klappen naar de andere kant van het ziekenhuis om te kijken waar het geluid vandaan kwam en op dat moment verpulvert een bom de hele vleugel waar ze normaal gesproken slapen.

Verwoest

Alle technische apparatuur is vernietigd, zegt Ludmilla Sviastianova een paar uur later als ze vanuit de hal naar het puin wijst. "Dit is verschrikkelijk en pijnlijk, alle ramen zijn eruit geblazen op alle vier de verdiepingen." Ook de aanbouw van twee verdiepingen is compleet verwoest.

De medewerkers lopen nu al met stoffer en blik door de gangen. Voor het gebouw worden containers afgeladen. Twee ziekenhuizen uit de stad hebben mannen gestuurd die kunnen helpen bij het opruimen. Iets meer dan vijf uur na de inslagen is men vol aan het werk om de troep op te ruimen.

"Ik heb m'n collega's bij elkaar geroepen en we hebben besloten om door te gaan met ons werk", zegt Sviatianova, haar patiënten hebben haar hulp nodig, zeker in deze tijden van oorlog en stress. "Onze patiënten zijn onbeschermd en misschien wel de meest kwetsbare groep." In mei waren de meeste patiënten al geëvacueerd naar Dnipro. Er werd alleen overdag nog ambulante zorg verleend.

Regelmatig vallen er bommen in Kramatorsk. Zeventig procent van de bevolking heeft de stad verlaten, winkels hebben de ramen dichtgetimmerd. Bij populaire cafés groeit inmiddels het gras tussen de tegels. De stad verandert langzaam in een vesting.

Op kruispunten worden schuttersputjes en loopgraven gegraven. 's Avonds is het pikdonker en doodstil. Het stadsbestuur roept mensen op te vertrekken. Met de winter op komst dreigen er grote problemen, want er is geen gas in de stad. De pijplijn is kapot en loopt door Rusland gecontroleerd gebied. Een winter zonder verwarming dreigt. En geen verwarming betekent ook geen water en toilet.

Extra belangrijk is daarom het op peil houden van de kolenvoorraad:

Maar Loedmila is niet van plan te vertrekken. "Ik heb geen zin om m'n huis te verlaten. Natuurlijk is het eng om hier te zijn", zegt ze terwijl op de achtergrond het geratel van mitrailleurs op het oefenterrein is te horen. Ze zegt wat veel mensen vervolgens herhalen, 'ik kan nergens naar toe'. Ze hoopt dat het probleem met het gas nog voor de winter wordt opgelost.

Ook Volodja die op de stoep druiven uit zijn tuin verkoopt, is niet van plan te vertrekken. "Alles is hier geweld", zegt hij. Mensen komen weer terug en hij gaat nergens heen. "Ik heb mijn ouders hier begraven en mijn vrouw ligt hier. Niemand zit op mij te wachten." Hij heeft een eigen huis en denkt met hout zijn huis wel warm te krijgen.

Zonder verwarming en water

Militair-commandant Oleksandr Gontsjarenko probeert zijn inwoners nu al weken te overtuigen tóch te vertrekken. Maar de mensen geloven hem niet, zegt hij. Sommigen denken dat de overheid het gas zelf heeft afgesloten om mensen te dwingen te vertrekken. Hij legt ze dan uit hoe de leidingen lopen. En die gaan over door Rusland gecontroleerd gebied.

"Mensen vinden hun huis belangrijker dan hun leven. Ze willen geen huisvesting in een andere regio zoeken en gaan dat ook niet doen", zegt Gontsjarenko. Hij rekent erop dat zo'n 30.000 mensen achter zullen blijven, die zitten dan "zonder gas, met hout- en straalkachels" in een kamer van hun appartement, maar zonder verwarming, stromend water of riool.

Daarom volgen ze in Kramtorsk de strijd rond de stad Izjoem met grote aandacht. Want als Izjoem inderdaad bevrijd wordt dan zou het gas weer kunnen gaan stromen. Toch waarschuwt Gontsjarenko, want zelfs dan kan het nog maanden duren voor de gasleiding weer is hersteld.

Oleg zit naast zijn elektrische fiets op een bankje. Ook hij gaat niet weg. "Daar heb ik het geld niet voor", zegt hij. En aan een leven zonder gas is ook te wennen. "Het is oorlog en oorlog is nooit makkelijk." Net als de directrice Sviastianova van het ziekenhuis, die ook blijft. "Zolang mensen ons nodig hebben, moeten we hun hulp bieden. De dokter moet tot het allerlaatst op z'n post blijven."