Een nieuwe smartphone kopen vanwege een barst in het scherm of de vaatwasser vervangen omdat de afvoerslang verstopt is: we gebruiken steeds meer elektrische apparaten en als iets stuk of oud is kopen we gemakkelijk een nieuwe. Het gevolg is een snel groeiende berg elektronisch afval.
Dat terwijl Nederland in 2050 een volledig circulaire economie wil hebben, waarbij al het afval wordt hergebruikt. Om dat te halen moet er nog veel gebeuren, schrijft het Planbureau voor de Leefomgeving vandaag. Zo mist de overheidsorganisatie in het nieuwe regeerakkoord aandacht voor het beter "repareerbaar en deelbaar" maken van producten.
Oortjes van 11 euro
Die repareerbaarheid van producten kan inderdaad een stuk beter, zegt onderzoeker Bas Flipsen van de TU Delft. "Uit nieuwsgierigheid kocht ik laatst oortjes voor m'n telefoon voor 11 euro. Na twee keer gebruiken wilden ze niet meer verbinden. Die gaan dan de kliko in. Heel erg zonde."
Het is een groeiend probleem. In 1995 gooiden we per Nederlander elk jaar ruim 10 kilo afval met een stekker of batterij weg. In 2019 bijna 24 kilo. Een deel wordt gerecycled, maar naar schatting zo'n 39 miljoen kilo e-waste komt jaarlijks in de afvalbak tussen het gewone vuil.
Recht op reparatie
Bij de vakgroep Industrial Design Engineering onderzoekt Flipsen met zijn studenten hoe makkelijk apparaten uit elkaar kunnen, zodat ze gerepareerd kunnen worden. "Bij veel oude smartphones kun je de batterij verwijderen door op een knopje te drukken", zegt Sagar Dangal, een promovendus aan de afdeling van Flipsen. "Bij nieuwe telefoons moet je het scherm verwijderen. Dat is vastgelijmd, en daarom krijg je het moeilijk los."
"Veel modernere producten zijn amper te repareren", zegt Martine Postma. Zij is oprichter van Repair Café, een initiatief waarbij technisch handige buurtbewoners helpen om je kapotte apparaten te repareren. Inmiddels zijn er wereldwijd 2200 Repair Cafés.
Postma: "Veel producten zijn vastgelijmd of -geperst. En als je ze open krijgt, blijkt het moeilijk om aan onderdelen te komen of aan documentatie over hoe het product te repareren."
Sommige apparaten gaan bijna standaard een jaar na aankoop stuk, zien ze bij het Repair Café:
Postma pleit voor 'recht op reparatie': consumenten moeten producten die ze aanschaffen makkelijk en goedkoop kunnen repareren, ook jaren na aanschaf.
De Europese Commissie komt later dit jaar met een voorstel in die richting. Nagedacht wordt over lichte maatregelen, bijvoorbeeld fabrikanten aanmoedigen om producten repareerbaar te maken. Maar ook aan zware maatregelen, zoals het verlengen van de minimum garantieperiode van twee jaar zoals die in de EU geldt. Of het verplicht laten repareren van kapotte producten door de producent.
'Nu al ruimere garantieregelingen'
Onderzoeker Flipsen is blij dat er wetgeving komt. "Er zijn nu amper prikkels voor producenten om hun producten repareerbaar te maken. De belangrijkste prikkels zijn nu economisch: producten moeten goedkoop zijn."
Applia Nederland, de belangenbehartiger van leveranciers en producenten van elektrische huishoudelijke apparaten, zegt in een reactie dat Nederland nu al ruimere garantieregelingen kent dan andere Europese landen. De organisatie stelt dat er nu al vaak voor reparatie wordt gekozen in plaats van vervanging, omdat dat goedkoper is voor de producent.
