Muzieklegende Neil Young wil niet langer te horen zijn via Spotify, de online dienst die gebruikers tegen betaling toegang geeft tot muziek en podcasts. Daarmee zet de hij de discussie rond desinformatie op online platformen op scherp, zeggen deskundigen tegen Nieuwsuur.
Young gaf de streamingsdienst Spotify de keuze tussen zijn muziek, of de podcast van de Amerikaanse presentator en komiek Joe Rogan (54). Volgens Young is Spotify 'het thuis geworden van levensbedreigende desinformatie over covid' en worden 'leugens verkocht voor geld'. Inmiddels is zijn muziek verwijderd. De podcast kwam al vaker in opspraak, onder meer nadat Rogan de werking van vaccins in twijfel trok. Ook promootte hij een geneesmiddel tegen parasieten voor de behandeling van covid. Inmiddels is bewezen dat dit middel niet effectief is.
De grotere vraag die Young opwerpt is wat platforms wel en niet mogen reguleren, zegt Marleen Stikker, oprichter van onderzoeksinstituut voor creatieve technologie en sociale innovatie Waag. "Gaan ze daar zelf over? Kan zo'n platform zichzelf reguleren, of is er ook wetgeving nodig om dat te doen, en ook af te dwingen? Het is eigenlijk raar om artiesten zelf te vragen om een bedrijf als Spotify onder druk te zetten."
Niet verantwoordelijk
Sinds de vroege jaren 90 is het geluid van de online platforms steeds geweest dat zij neutraal zijn. Ze zijn volgens eigen zeggen geen uitgever, en daarmee ook niet verantwoordelijk voor de inhoud. Dat argument gebruiken de diensten nog steeds. Ook rond Rogan's show, Spotify's populairste podcast met meer dan 11 miljoen streams per aflevering.
Stikker: "Spotify lijkt hier weer een neutraal platform te zijn. Maar ze hebben miljoenen neergeteld, en is een exclusief contract afgesloten. Als je een inkijkoperatie doet, bijvoorbeeld bij Facebook, dan zie je dat het vooral is gericht op het verdienmodel. Het idee dat platforms zichzelf kan reguleren en dat het dan wel goedkomt, daar is van afgestapt."
Het is lastig te zeggen wat wel en niet mag worden geweerd. Zeker rond covid zou je nergens meer naar mogen luisteren, vreest Stikker. Ze vindt dat platformen content moeten kunnen verbieden, als de desinformatie aantoonbaar schadelijk is. "Dat hoeft Spotify niet zelf uit te zoeken. Je zou het bijvoorbeeld kunnen voorleggen aan een commissie die de afweging maakt. Dat soort beroepsmogelijkheden bestaan niet bij de platforms nu. Er moet transparantie zijn, met duidelijke procedures. En uiteindelijk moet het aan de rechter kunnen worden voorgelegd."
Duidelijk omschreven richtlijnen
Grote tech-platforms committeren zich op dit moment aan een Europese gedragscode, maar daar is Spotify niet bij aangesloten, zegt verslaggever Rudy Bouma. "Nog niet, want de Eurocommissaris die over bestrijding van desinformatie gaat wil er wel 20 nieuwe platforms betrekken. Het is voor de hand liggend dat Spotify daarbij zal zitten. En daarnaast heeft het Europese Parlement een week geleden in ruime meerderheid ingestemd met een wet die Big Tech-bedrijven aan banden moet leggen. Maar die gaat vooral transparantie afdwingen: over algoritmen die ze gebruiken en over hoe ze de strijd tegen haatzaaierij en desinformatie aangaan.
Volgens Bouma hebben andere platforms strenge regels, bijvoorbeeld rond covid-desinformatie. "Daar zijn ook duidelijk omschreven richtlijnen voor. Met name Facebook, Twitter en YouTube verwijderen van alles dat schadelijk kan zijn voor de volksgezondheid. Spotify heeft tegen pers gezegd dat ze 'valse of gevaarlijke misleidende berichten over covid verwijderen, maar het staat niet in gebruikersvoorwaarden, of in hun lijst van verboden content."
Bij platforms zoals Facebook, Twitter en YouTube is het publiek in opstand gekomen, met de adverteerders in het kielzog. "In 2020 hebben veel grote Amerikaanse adverteerders Facebook geboycot. Het platform trad in hun ogen te weinig op tegen extreemrechtse groepen die opriepen tot geweld tegen Black Lives Matters-aanhangers, na de dood van George Floyd. Onder die druk heeft Facebook wel een tandje op hun moderatie gegooid", zegt Bouma.
Neil Young roept nu andere artiesten op zijn voorbeeld te volgen. Bouma: "Als meer artiesten volgen, komt Spotify verder onder druk te staan. Maar willen artiesten, die grotendeels financieel afhankelijk zijn geworden van Spotify, zo ver gaan?"