Het is erg eenvoudig voor werkgevers om bewakingscamera's te misbruiken om werknemers te controleren. Vakbonden krijgen hierover jaarlijks tientallen klachten binnen en we spraken 23 werknemers die door hun baas in de gaten werden gehouden. Deze werkgevers schenden de privacywet.
Waarschijnlijk gebeurt het bespieden veel vaker dan bekend. "Voor elke klacht die bij ons binnenkomt, zijn er honderd die niet worden gemeld", zegt Jacqueline Twerda van vakbond CNV. "De drempel om te klagen is voor werknemers heel hoog."
Machtsverschil
Dat gold ook voor Fien. Zij werkte als 19-jarige student in een café in de buurt van het Leidseplein in Amsterdam. "We werden van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat door de baas gebeld met instructies: 'Je bent een stukje van de bar vergeten schoon te maken', of: 'Je hebt de vaatwasser verkeerd ingeruimd'. Daardoor werd duidelijk dat hij ons met de camera's in de gaten hield."
"Het voelt een beetje alsof je baas achter je staat en de hele tijd over je schouder meekijkt", vertelt Fien. "Je hebt constant het gevoel dat je iets fout doet, of niet goed genoeg. Je merkt het machtsverschil en dat voelt erg onprettig. Maar je wil niet ontslagen worden, dus we hielden het voor onszelf."
Hoe mijn baas met de camera's omging was wel heel obsessief.
Het is volgens de Algemene Verordening Gegevensbescherming, de AVG, niet toegestaan om camera's op deze manier in te zetten, zegt jurist Kristina Irion van het Instituut voor Informatierecht. "Een werkgever moet in ieder geval een concrete reden hebben om camera's op te hangen. Bijvoorbeeld bij een risico op inbraak, of bij fraude aan de kassa. Maar een werkgever mag niet altijd iedereen onder cameratoezicht houden, alleen omdat die dat leuk vindt."
Ook de Autoriteit Persoonsgegevens schrijft voor dat camerabeelden niet gebruikt mogen worden om werknemers te beoordelen. Irion: "Er is een grote kloof tussen wat wettelijk mag, en wat er in de praktijk gebeurt."
Altijd en overal meekijken
Toch is het ophangen van bewakingscamera's populairder dan ooit, blijkt uit een rondvraag langs dertig camera-installateurs. Bijna allemaal zeggen ze dat de vraag groeit. Volgens installateur Stefan Elias komt dat door de technologie die zich razendsnel ontwikkelt. Camera's worden goedkoper, en kunnen meer.
Een van die technologische ontwikkelingen is de mogelijkheid om altijd en overal live met de camera mee te kijken. Elias: "Een wand met tv's is niet meer nodig. Mijn klanten kunnen de beelden bekijken op hun smartphone of computer. Waar je ook bent in de wereld, je kan de camerabeelden bekijken."
Winkeleigenaar Mike Emmelkamp installeerde na winkeldiefstallen een camerasysteem:
Jabe Oost weet dat maar al te goed. Tijdens een bedrijfsfeestje van de ijssalon waar hij als scholier werkte, viel het hem op dat zijn baas wel erg veel op z'n telefoon keek. "Later bleek dat hij de hele tijd op z'n camera's aan het kijken was. Natuurlijk valt er wat voor te zeggen als je baas op afstand de drukte in de gaten houdt, maar hoe mijn baas met de camera's omging was wel heel obsessief."
Wat kan je doen?
Jabe was verbaasd dat hij in de gaten werd gehouden, maar zei er in eerste instantie niets van. Tot hij na sluitingstijd met wat collega's bleef hangen, om te helpen met afsluiten. "Op een gegeven moment kwam de baas boos naar binnen lopen. Hij zei: 'Dit kan niet! Die bak ijs staat al een halfuur buiten de vriezer!' Hij gebruikte die camera's echt om ons werk te controleren." Ook Jabe voelde zich machteloos tegenover zijn werkgever, en wist niet wat hij tegen de camera's kon doen. Uiteindelijk ging hij weg bij de ijssalon.
Jurist Irion snapt dat het lastig is voor werknemers om in opstand te komen tegen camera's op hun werkplek. Zij vindt daarom dat er meer steun voor hen moet zijn. "Brancheverenigingen moeten hun leden beter informeren. En natuurlijk is er ook een rol voor vakbonden, die werknemersrechten beschermen. Hier moet echt iets aan gedaan worden."
