Na maanden van onduidelijkheid is het eindelijk zeker: er komt een kabinet Rutte-IV. Bij de onderhandelingen was een opvallende rol weggelegd voor Sophie Hermans (VVD) en Rob Jetten (D66).
De jonge secondanten van partijleiders Mark Rutte en Sigrid Kaag schreven samen de basis voor het akkoord. Hoe kijken zij terug op de lange formatie?
Functie elders
Eerst terug naar het moment dat een kabinet Rutte-IV verder weg leek dan ooit: het formatiedebat van 1 april. Uit vertrouwelijke stukken bleek dat Rutte het tijdens gesprekken met de verkenners over een "functie elders" voor Pieter Omtzigt had gehad, terwijl hij dat eerder had ontkend.
Uiteindelijk stemden alle partijen - behalve de VVD - voor een motie van afkeuring tegen de premier. Een motie van wantrouwen haalde het net niet, al stemde de hele oppositie vóór. Rutte besloot door te gaan als minister-president.
Hermans heeft nooit gevonden dat Rutte zou moeten opstappen naar aanleiding van die gebeurtenissen, zegt ze nu tegen Nieuwsuur. "Ik vond het heel heftig wat er in april gebeurde, maar dat heb ik niet gedacht. We hebben natuurlijk veel gesproken over wat er gebeurd is en hoe verder te gaan. Maar dat Rutte weg zou gaan is nooit aan de orde geweest."
Met deuren geslagen
Tijdens het 1 april-debat zei D66-leider Kaag "hier scheiden onze wegen" tegen Rutte. Later gaf ze aan dat ze in Ruttes positie zou zijn afgetreden. Toch besloot ze uiteindelijk weer met Rutte om de formatietafel te gaan zitten.
"Het was een moeilijke keuze om te zeggen: we zijn toch bereid door te praten", zegt Jetten. "Daar hebben we lang over doorgesproken in de fractie. Kaag zei: we moeten zes, zeven maanden na de verkiezingen weer aan de slag met de inhoud. Dat vond ik stoer."
Het was aan het begin ongemakkelijk om weer aan tafel te zitten, zegt Jetten. "Maar persoonlijk vind ik: we zitten niet in de politiek om vrienden in Den Haag te maken, we streven idealen na."
"We hebben de afgelopen weken ook inhoudelijke gesprekken gehad waar met deuren en op tafels is geslagen. Ik ben in de afgelopen drie maanden vaker boos geweest dan in de afgelopen drie jaar, omdat ik er echt opgewonden over was dat we niet verder kwamen op inhoudelijke thema's.
Pieter Omtzigt, het Kamerlid voor wie een "functie elders" moest worden gezocht, keerde na een ziekteverlof onlangs terug in de Kamer. Hij was op dat moment al zeer kritisch op de duur van de formatie:
Hoe kijken de secondanten achteraf naar de lange duur en het moeizame verloop van de formatie? "Er zijn een boel dingen gebeurd die niet goed zijn voor het vertrouwen en aanzicht van de politiek. Dat trek ik mij aan", zegt Hermans. "Tegelijk is er een akkoord. Er liggen ambities, daar wil ik mee aan de slag."
"Als ik terugkijk heb ik me weleens cynisch gevoeld over de politiek", zegt Jetten. "Ik schaamde me voor de hardheid van het debat, het op de man spelen en dat we als politiek niet konden beslissen met wie we wilden regeren. De komende jaren zullen we het vertrouwen moeten terugverdienen."
Wat hun persoonlijke rol de komende kabinetsperiode gaat zijn is nog niet duidelijk. Jetten weet nog niet of hij zal terugkeren in de Kamer of een rol gaat krijgen in het kabinet. "De afgelopen weken stonden in teken van de inhoud, we moeten nog nadenken over de personele bezetting. Het is aan mijn partijleider Sigrid Kaag om te bepalen waar ze mij wil hebben."
Hermans blijft sowieso in de Tweede Kamer, zegt ze. Of ze haar rol als fractievoorzitter blijft houden, weet ze nog niet. "Ik heb het de afgelopen maanden eervol en bijzonder gevonden."
