"M'n moeder heeft gedreigd me uit huis te zetten omdat ik gevaccineerd ben." Het zijn de woorden van Joeri (niet zijn echte naam). Zijn moeder gelooft dat gevaccineerden massaal zullen overlijden. Dat zou volgens haar en andere complotdenkers eigenlijk al gebeuren op 11 augustus, onder invloed van 5G.
Vaccineer jij je wel of niet? De kwestie leidt tot conflicten in families, vriendengroepen en verenigingen. Nieuwsuur sprak met meer mensen wier relaties op het spel staan door verschillende vaccinatiestandpunten.
Zo is de sfeer bij Joeri thuis nog steeds gespannen, ook al bleef de massale sterfte waar zijn moeder in geloofde uit. "Ze denkt dat ik vergiftigd ben. Ze is bang dat ik háár besmet met het spike-eiwit dat je aanmaakt na vaccinatie. Ook gelooft ze dat er grafeen in vaccins zit waarmee je op afstand bestuurd en vermoord kan worden."
Ook dertiger Amber ligt overhoop met haar ouders, maar juist omdat zij zich níet wil laten vaccineren. Amber denkt dat ze meer risico loopt op vaccinbijwerkingen, dan op covid-19. "Toen ik mijn zorgen uitte over de vaccinatie van mijn ouders, wilden ze daar niet over praten."
Luister hier naar de verhalen van Joeri en Amber. Ze zijn onherkenbaar gemaakt, omdat ze vrezen dat de relatie met hun familie anders nog meer verslechtert:
Normaal wordt in Ambers familie over allerlei onderwerpen gediscussieerd. Toch is dit onderwerp een taboe. "Het lijkt wel of we in een andere wereld leven. Ik heb nog nauwelijks contact met mijn ouders, mijn vader spreek ik niet meer."
Een greep uit andere verhalen die we horen: vriendschappen die breken omdat een ander weigert zich te laten vaccineren, een man die ternauwernood de IC overleeft na covid-19 en geen enkele ongevaccineerde wil ontmoeten en een man die niet met z'n vrienden op vakantie mag omdat hij als enige geen vaccin heeft gehad.
Een moeder wil haar geprikte kinderen enkele weken niet zien omdat ze - net als Joeri's moeder - bang is dat ze ziek kan worden van contact met gevaccineerden. Een man breekt juist met goede vrienden omdat ze complottheorieën over vaccinatie aanhangen. "Het is vreselijk om geen contact meer te hebben want ik heb een klein sociaal netwerk", zegt hij.
Ruziemodus
"Hoe complexer een onderwerp is, hoe vaker discussies polariseren", is de verklaring van gezinspsycholoog Maarten van der Linde. Hij ziet vaccinatieconflicten in zijn spreekkamer én in zijn privé-omgeving. "Omdat het onderwerp zo ingewikkeld is, zie je dat mensen stelliger worden en niet meer goed luisteren. Ze komen in de ruziemodus."
Volgens de therapeut is het van belang niet de strijd aan te gaan, de eigen onzekerheden toe te geven en in een empathisch gesprek te achterhalen wat voor waarden de ander drijft.
Het is niet constructief als je de ander dom noemt.
Dat vaccinatieconflicten hoog kunnen oplopen komt ook doordat waarden als solidariteit en vrijheid een grote rol spelen, zegt filosoof Catarina Dutilh Novaes. "Waarden zijn sterk gekoppeld aan je identiteit, je kunt ze niet zomaar veranderen."
Dutilh Novaes bestudeert de sociale kanten van kennisoverdracht en schreef recent over de argumentatie bij vaccinatiediscussies. "Het is niet constructief als je de ander dom noemt. Wat het beste werkt is wat wij Socratische dialogen noemen: door vragen stellen andermans denkbeeld te reconstrueren. Wat Socrates wilde is inconsistenties in die eigen denkbeelden blootleggen."
Amber worstelt nog hoe ze de beschadigde relatie met haar ouders moet herstellen: "Als een gesprek niet mogelijk is, wordt toenadering moeilijk. Ik mis mijn ouders en de wereld vóór corona."
Joeri heeft de hoop op toenadering met zijn moeder al opgegeven. "Het is vreselijk dat iemand die dicht bij je staat zo afglijdt en steeds extremer wordt."
Ook over de ernst van het coronavirus kunnen de meningen flink verschillen. Vorig jaar bezochten we families waar dat leidde tot stevige ruzies:
