Arjen van der Horst
Arjen van der Horst
Het Verenigd Koninkrijk kampt met grote arbeidstekorten. Tijdens de pandemie zijn honderdduizenden Europese arbeidsmigranten teruggekeerd naar hun land van herkomst, maar door Brexit is het moeilijk om weer op de Britse werkvloer aan de slag te gaan. Verschillende bedrijfstakken hebben inmiddels een brandbrief naar de Britse premier Boris Johnson gestuurd.
Voor Jonathan Gillham, hoofdeconoom van de accountantsfirma PwC, zijn de cijfers ongekend. Door Brexit was de instroom van EU-werknemers in het VK al met 15 procent gedaald. De tweede klap volgde met de pandemie: "In 2020 is de beroepsbevolking met ongeveer een miljoen afgenomen. Het was de grootste uittocht van Europese arbeidsmigranten sinds de Tweede Wereldoorlog."
Vooral in arbeidsintensieve bedrijfstakken zoals de horeca, zorg, detailhandel en de landbouw is er sprake van flinke arbeidstekorten, aldus Gillham. "Alleen al in de zorg is er een gebrek aan 50.000 verplegers."
'Iedereen is welkom'
Eén van de bedrijven die met een nijpend personeelstekort zit is bloemenbedrijf JZ Flowers, van de Nederlander Jelle Zwemstra. Hij begon 35 jaar geleden klein: hij kocht bloemen in Aalsmeer en leverde ze met een kleine bestelwagen persoonlijk af bij winkels in het Engelse graafschap Yorkshire.
Inmiddels is JZ Flowers een van de grotere bloemenleveranciers in het Verenigd Koninkrijk. Het bedrijf levert een miljoen bossen per week aan alle grote Britse supermarktketens: een arbeidsintensieve operatie die alleen mogelijk is als je voldoende personeel hebt.
Zwemstra schat dat 80 procent van zijn personeel uit EU-landen komt. Met kunst- en vliegwerk vult hij nu de gaten in zijn personeelsbestand, want de bloemen moeten nu eenmaal snel verwerkt en geleverd worden:
Het deel van zijn personeel dat op uitzendbasis werkt, groeide van 20 naar 50 procent. "We nemen scholieren aan, we nemen studenten aan, mensen die één dag in de week willen werken: iedereen is van harte welkom."
Ideaal is de situatie allerminst, vertelt hij. "Met uitzendbureaus werken is duur, de kosten gaan omhoog. Het inwerken van al die nieuwe, tijdelijke krachten kost tijd en ze zijn vaak ook wat minder productief. Lagere productiviteit en hogere kosten: dat betekent dat de prijzen omhoog moeten."
100.000 vrachtwagenchauffeurs tekort
Zwemstra heeft ook last van arbeidstekorten waar hij zelf geen grip op heeft. Voor het leveren van de bloemen is hij afhankelijk van de transportsector, waar een schreeuwend gebrek aan vrachtwagenchauffeurs is. Want ook die komen in het VK bovengemiddeld vaak uit Midden- en Oost-Europese landen. Het land had al een structureel tekort van 70.000 chauffeurs, maar volgens schattingen is dat aantal verder gegroeid naar ruim 100.000 door Brexit en de pandemie.
Als groente, fruit en vlees niet op tijd aankomt, moet je het weggooien. Dat zien we nu al gebeuren.
Shane Brennan is een van de mensen die een brandbrief naar Johnson stuurde. Hij is de voorzitter van de Cold Chain Federation, de belangenvereniging voor de gekoelde-warenindustrie. Volgens hem komen nu al honderden voedselleveringen per week niet op tijd aan bij de supermarkten. "Er is niet alleen sprake van een gebrek aan vrachtwagenchauffeurs, maar ook van tekorten in de opslagloodsen, de verpakkingscentra, de lopende banden en op het land waar de groente wordt geplukt."
Brennan waarschuwt dat het VK deze zomer rekening moet houden met lege schappen in de winkels. "Er zijn nu nog geen grote voedseltekorten. Maar zeker met vers voedsel als groente, fruit en vlees loop je een risico. Als dat niet op tijd aankomt, moet je het weggooien. Dat zien we nu al gebeuren."
Meer binnenlands personeel
Als oplossing voor het personeelstekort moedigt de Britse regering bedrijven aan te investeren in het opleiden van binnenlands personeel, zodat ze minder afhankelijk zijn van buitenlandse werknemers. Volgens bloemenleverancier Zwemstra is dat niet realistisch. "Het is misschien een oplossing voor de lange termijn, maar het lost niet de acute arbeidstekorten op."
De ondernemer wil liever dat Londen het makkelijker maakt om werknemers uit EU-landen aan te nemen. "Brexit kan niet teruggedraaid worden, maar ik denk persoonlijk dat er wel een middenweg is. Het moet mogelijk zijn om de grens tijdelijk te openen om in ieder geval de markt in evenwicht te brengen."
Maar zo'n oplossing zou tegen de geest van Brexit ingaan. De Britse regering heeft dan ook weinig zin de regels te versoepelen, ook al zou het tijdelijk zijn. Volgens econoom Gillham is er dan ook geen "silver bullet" voor het arbeidstekort. "De arbeidsmarkt is oververhit. Veel bedrijven zullen deze zomer moeite hebben om voldoende personeel te vinden."