De Vereniging van Universiteiten (VSNU) gaat een plan opstellen om geïntimideerde en bedreigde wetenschappers beter te ondersteunen. Hoogleraren en universitair docenten hebben te kampen met online haatcampagnes, hackpogingen om hun sociale media-accounts over te nemen, doodsbedreigingen en intimidatie aan huis.
De Koninklijke Nederlandse Academie voor Wetenschappen (KNAW) pleit ook voor onderzoek naar intimidatie van specifiek vrouwelijke wetenschappers.
'Teef, landverrader'
Dat bedreigingen aan het adres van wetenschappers een serieus problemen vormen, weet hoogleraar politieke economie Catherine de Vries maar al te goed. 'Kankerhoer', 'teef' en 'landverrader' zijn maar enkele van de scheldwoorden die ze over zich heen kreeg.
De Vries werkt aan de Bocconi-universiteit in Milaan, maar mengt zich in het publieke debat in Nederland met haar column in het Financieele Dagblad. Maar tv-optredens zijn volgens haar de belangrijkste aanleiding voor haatberichten. Toen ze vorig jaar in EenVandaag een pleidooi hield voor Europese leningen voor Italië "brak de hel los", zegt ze.
'Ik hoop dat je corona krijgt, maar beter legt iemand je om', luidde één van de doodswensen. "Ik durfde mijn sociale media en e-mail niet meer te openen, zo heftig waren de reacties."
Een jaar eerder kreeg De Vries al een briefje in de bus van haar huis in Nederland. 'We weten waar je woont', stond daarin. "Het op de vrouw spelen, mij intimideren op mijn privéadres, de bedreigingen. Het moet ophouden."
Mijn oorbellen gingen rond op sociale media als satanisch teken voor pedofielen. Bizar.
Ook Leonie de Jonge kreeg recent te maken met een "shitstorm" aan haatberichten en (doods)bedreigingen. Ze is universitair docent en doet onderzoek naar radicaal- en extreemrechts. Nadat ze voor een documentaire over media-aandacht voor populistische partijen werd geïnterviewd, belandde ze op de website Vizier op Links, dat vermeende linkse activisten op de korrel neemt.
Naast een golf van intimidaties kreeg De Jonge talloze waarschuwingsberichten waaruit bleek dat hackers haar Twitter-, Instagram- en Paypal-accounts wilden overnemen. "Als je geïntimideerd en bedreigd wordt, is inhoudelijke discussie moeilijk en dat vind ik jammer."
QAnon
De Jonge is lang niet de enige wetenschapper die doelwit is van Vizier op Links. Historica Nadia Bouras, expert migratie en integratie, vond stickers met de woorden 'Geobserveerde locatie' op haar woning. Universiteiten veroordeelden de intimidatie.
Ook hoogleraar politicologie Sarah de Lange en terrorismedeskundige Beatrice de Graaf zeggen te kampen met haatcampagnes. Marion Koopmans heeft het eveneens zwaar te verduren. De hoogleraar virologie is als adviseur van het Outbreak Management Team een bekend gezicht op tv sinds de coronacrisis. Op Twitter wordt ze regelmatig aangevallen.
"De vervelendste categorie is de QAnon-hoek, waarin wordt gezegd dat ik deel uitmaak van een satanisch pedonetwerk. Mijn oorbellen zijn rondgegaan op sociale media als satanisch teken voor pedofielen. Bizar gewoon."
Wetenschappers zijn niet de enigen die de gevolgen merken van complottheorieën:
Vrouwelijke wetenschappers hebben het volgens KNAW-president Ineke Sluiter extra zwaar te verduren. "Het feit dat een vrouw naar buiten treedt is genoeg om heftige irritatie teweeg te brengen. De beledigingen naar vrouwen zijn geseksualiseerd en van een andere orde dan naar mannen."
Sluiter roept op tot wetenschappelijk onderzoek naar de pogingen om vrouwelijke wetenschappers het zwijgen op te leggen. Uit verschillende onderzoeken blijkt al dat vrouwelijke politici en journalisten relatief vaak slachtoffer zijn van intimidatie.
Koopmans: "Wetenschap voor het voetlicht brengen heeft een keerzijde. Met name jongere wetenschappers moeten daarop worden voorbereid."
Zelfcensuur
De vrouwelijke wetenschappers zeggen allemaal aan wel eens gas terug te nemen uit angst voor haatcampagnes. Zelfcensuur ligt op de loer. Toch trekken ze zich zeker niet terug uit de publieke arena. Leonie de Jonge: "Ik laat me niet intimideren."
Sluiter: "We kunnen er niets aan doen dat trollen vrouwelijke wetenschappers het zwijgen proberen op te leggen door intolerantie, seksisme, obsceniteit, bedreigingen en intimidatie. Maar we kunnen de mensen die het raakt wel steunen, en dat helpt erg."
