Voor het mestbeleid van minister Schouten van Landbouw zijn meer mestfabrieken nodig. In Brabant moet er nu al tot dertig procent meer bijkomen. De mestfabrieken splijten niet alleen boeren en omwonenden, maar ook provincies en gemeenten. En dat terwijl beide partijen zeggen op te komen voor een beter milieu.
Een mestfabriek verwerkt mest tot een bruikbaar product voor de landbouw, dat makkelijker te vervoeren is. Al jaren leidt het fenomeen tot conflicten met de omgeving. Dat kan de komende jaren wel eens toenemen. In Limburg, Gelderland en delen van Brabant zorgen mestfabrieken voor onrust.
"De stank is ongezond, het verhoogt stress, je kunt je was niet buiten hangen, het slaapkamerraam moet dicht, je weet dat fijnstofconcentraties omhoog gaan. Er is ontploffingsgevaar, er kan waterstofgas vrijkomen en je huis is geen barst meer waard", zegt Geert Verstegen van het Brabants Burgerplatform.
Trots
Veel boeren zijn juist trots op ontwikkelingen in de mestfabriek. Niet alleen omdat ze van afval iets nuttigs maken, ook omdat het de stikstofuitstoot en kunstmestgebruik zou terugdringen.
Varkenshouder Eric Stiphout vindt dat de capaciteit om mest te verwerken flink moet worden uitgebreid. "Ik vind het belangrijk verantwoordelijkheid te nemen voor een goede afvoer van mest. De mest die wij nu afvoeren, bestaat nu voor de helft uit water, twintig procent fosfaatrijk meststof, en broodnodige mineralen die we nodig hebben voor de teelt van planten. Dat vind ik de ultieme kringlooplandbouw."
Volgens Bas van den Bergh, manager bij coöperatie Mestac, doen mestfabrieken er alles aan om de overlast tot een minimum te beperken. "We zitten met onze fabriek overal mooi ver vanaf. Ook hebben we maatregelen genomen voor de omgeving, bijvoorbeeld met een luchtwasser die de uitstoot bewerkt."
Wij kunnen ze niet uitleggen waarom de provincie nauwelijks handhaaft.
Niet alleen omwonenden en milieuclubs zijn kritisch. Regelmatig verzetten ook gemeenten zich tegen provinciale plannen. In Horst aan de Maas dreigt de uitbreiding van mestfabriek Agro America uit te lopen op een conflict.
Volgens wethouder Thijs Kuipers heeft het bedrijf jarenlang vier keer zoveel mest verwerkt als toegestaan. Daarbij zijn volgens Kuipers niet genoeg maatregelen genomen voor omwonenden en het milieu. "Inwoners en ondernemers die zich wel aan de regels houden, spreken ons daar op aan. Dat wringt met hun gevoel van rechtvaardigheid. Wij kunnen ze niet uitleggen waarom de provincie nauwelijks handhaaft, en waarom ze een vergunning willen afgeven om de fabriek zes keer zo groot te laten worden."
De provincie Limburg zegt uitbreiding niet te kunnen tegenhouden. Dat is ook niet nodig, vindt gedeputeerde Ruud Burlet: "Het is een goed initiatief. De manier hierheen is niet helemaal perfect gelopen, maar uiteindelijk staat er een hightech fabriek waar het mestprobleem echt goed wordt aangepakt."
Impasse
Het bedrijf zelf zegt al sinds 2014 op de vergunning te wachten. Door marktdruk zijn ze toch gaan uitbreiden. Henk Willems, mestverwerker Agro America, wil het bedrijf liever niet als mestfabriek omschrijven: "Ik voel mijzelf een producent van duurzame mineralen. Op het moment dat er duurzame ontwikkelingen zijn, of het nu gaat over ons, of over een windmolen: je hebt altijd tegenstanders."
Hoogleraar Oene Oenema verwacht dat de mestverwerkingscapaciteit nog verder moet stijgen, tot wel vijftig procent. "Het is een oplossingsrichting is die verkend moet worden, die verder ontwikkeld moet worden. Ik sluit niet uit dat mestfabrieken passen in een groter plaatje. Zij zouden onderdeel zijn van kringlooplandbouw, om de bodemvruchtbaarheid beter op peil te houden."
Tegelijkertijd wijst hij erop dat de mestfabrieken een noodoplossing zijn voor een veehouderij, die een enorm mestoverschot veroorzaakt. Het terugdringen van een veestapel zou volgens hem ook een effectieve maatregel zijn.
Varkenshouder Eric Stiphout: "We zitten in een impasse die moet worden doorbroken. De provincies en de landelijke overheid willen meer mestverwerking. En als wij aan de andere kant met goede acties komen, stuiten we op weerstand van gemeentes of omwonenden."