Terwijl Europa in sneltreinvaart de derde golf van de coronapandemie binnen raast, zijn ze in de Verenigde Staten en in het Verenigd Koninkrijk juist bezig met versoepelingen. Ook Israël en zelfs Chili hebben al een zekere groepsimmuniteit door vaccinatie bereikt.
Massa-vaccinaties beginnen overal hun vruchten af te werpen, maar nog niet in de Europese Unie. De Amerikaanse president Biden verklaarde zelfs al dat hij vaccins gaat overhouden die hij aan buurlanden Canada en Mexico wil afstaan.
Omdat de Amerikanen en de Britten eerder begonnen met vaccineren en ook eerder lucratieve contracten afsloten met de farmaceuten, lijkt de Europese Unie er een beetje achteraan te hobbelen. Met alle gevolgen van dien.
Goedkoopste vaccins
Volgens Jacob Kierkegaard van het prestigieuze German Marshall Fund in Brussel moeten de EU-lidstaten zich dat vooral zelf aanrekenen. Kirkegaard keek nauwlettend naar de onderhandelingen over de vaccindeals in de zomer van 2020, toen de eerste coronagolf al weer voorbij was: "Het leek wel alsof ze niet konden geloven dat er nog een tweede, dodelijkere golf kon komen. Lidstaten wilden wachten en vooral de goedkoopste vaccins nemen. Ze keken vooral naar de prijs. Toen de tweede golf kwam, was het al te laat."
Kirkegaard wijst erop dat de Europese Commissie nu eenmaal geen regering is en dat de 27 lidstaten het dus eens moeten worden over dit soort deals. Dat werkt ook vertragend.
Niclas Poitiers van denktank Bruegel uit Brussel is het met Kirkegaard eens. "Als je wilt begrijpen waarom de VS en het VK ons vooruit zijn, moet je kijken naar de deals die ze hebben afgesloten. Ze waren eerder en beter."
Meest kansrijk
Als de eerste coronagolf achter de rug lijkt is en de gruwelijke beelden van overvolle ziekenhuizen langzaam naar de achtergrond verdwijnen, besluit Nederland met Duitsland, Frankrijk en Italië als eerste om gezamenlijk vaccins in te kopen bij het bedrijf AstraZeneca, dat dan de meest kansrijke producent lijkt.
De Europese Commissie stelt voor om het initiatief over te nemen en voor de hele EU gezamenlijk vaccins te bestellen. Vanaf augustus vorig jaar worden de contracten gesloten voor de inkoop van 2,3 miljard doses van verschillende vaccins. Waaronder 400 miljoen van AstraZeneca, 600 miljoen van Biontech Pfizer en 400 miljoen van het Leidse bedrijf Janssen.
Van de vaccins Moderna en Curevac zijn ook nog eens 160 miljoen en 405 miljoen besteld. Dat laatste Franse vaccin is als enige nog niet goedgekeurd door de EMA.
Er was een gebrek aan vooruitziende blik en bereidheid om risico te nemen toen het eropaan kwam.
Als het eerste vaccin is goedgekeurd, dat van Pfizer en niet dat van AstraZeneca waarop Nederland zijn hoop had gevestigd, straalt Europa nog eensgezindheid uit. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen kondigt zelfs de gezamenlijke eerste Europese prikdagen aan: "Hiermee kunnen we eindelijk de zwarte bladzijde van de pandemie omslaan."
Maar aan dat optimisme komt snel een einde als blijkt dat het gevierde AstraZeneca-vaccin zich op geen enkele manier aan de afspraken lijkt te houden en de voorraden welhaast twee keer heeft verkocht. De EU vist achter het net, ten gunste van het Verenigd Koninkrijk.
Jacob Kirkegaard: "Ik verwijt de Europese Commissie niks, maar de lidstaten wel. Er was een gebrek aan vooruitziende blik en bereidheid om risico te nemen toen het eropaan kwam. Lidstaten wilden dat de EU binnen de begroting bleef, Nederland en Denemarken voorop." Poitiers: "Er is veel frustratie omdat het in het VK beter gaat, terwijl ze voorheen nog tot EU behoorden. Maar het is echt de schuld van de nationale leiders. Ze geven nu AstraZeneca de schuld, bijvoorbeeld, terwijl dat niet erg productief is."
Optimistisch
Extra bitter is het feit dat de EU nu juist de grootste vaccinexporteur ter wereld is. Dit is de reden waarom er stemmen opgaan in de EU om alle export van vaccins vanuit de EU naar elders te stoppen. Niet erg productief, vinden de beide economen: "Dan krijg je de situatie dat we tien miljoen vaccins voor de Britten tegenhouden, terwijl we minstens 700 miljoen doses nodig hebben. Zo'n blokkade kan erg tegen ons gaan werken, omdat andere landen dan niet meer naar Europa willen exporteren. Zo schieten we alsnog ons doel voorbij," aldus Niclas Poitiers van het Bruegel Instituut.
Kirkegaard denkt dat de lidstaten nu al miljarden zouden moeten reserveren voor de volgende pandemie: "Die komt heus niet pas over honderd jaar. En dus moet de EU beter voorbereid zijn."
Beide economen zijn wel optimistisch dat Europa ondanks een langzamere start uiteindelijk ook in de zomer een groot deel van de bevolking zou kunnen hebben gevaccineerd.
