Als lidstaten de rechtsstaat moeten eerbiedigen om EU-geld te ontvangen, dreigt Polen de nieuwe EU-begroting te dwarsbomen. Volgens de voorwaarden moeten EU-landen rechters, advocaten en journalisten hun werk laten doen om geld uit de begroting én het coronaherstelfonds te ontvangen.
Dat is tegen het zere been van Polen. Het land dreigt net als Hongarije met een veto, maar heeft de miljardensteun hard nodig. In totaal krijgt Polen 23 miljard euro uit het coronafonds. De regering is al druk bezig met het uitdelen van de Europese miljarden.
Het Poolse provinciestadje Radom bijvoorbeeld, is volkomen afhankelijk van Europese subsidies en krijgt dertig miljoen euro extra uit het speciale coronafonds.
Rijk is Radom niet, dus kijkt de de burgemeester uit naar de belangrijke Europese overboekingen. Het geld heeft al een bestemming.
"Europese fondsen zijn ontzettend belangrijk voor ons. De afgelopen zestien jaar heeft onze stad ruim 250 miljoen euro ontvangen voor verschillende investeringen", zegt burgemeester Rados aw Witkowski.
Polen is de grootste bruto ontvanger van de Europese begroting, en een van de grootste ontvangers van het coronaherstelfonds van de EU. De coronacrisis heeft er hard toegeslagen met tienduizenden besmettingen per dag. De economie heeft zwaar te lijden. Juist het coronageld kan helpen.
Chantage
Maar voor wat hoort wat. De Europese Unie stelt nieuwe voorwaarden. Om de miljarden uit de Europese begroting te krijgen, moeten landen de rechtsstaat respecteren. En dat ligt in Polen heel gevoelig. De Poolse regering wil geen bemoeienis met de rechtsstaat en noemt het zelfs chantage.
De burgemeester van Radom denkt daar anders over. "Natuurlijk mag de EU eisen stellen aan de lidstaten. Elk land heeft zich bij toetreding verplicht tot het respecteren van rechten en het naleven van regels. We kunnen niet verwachten dat het geld blijft binnenstromen en dat wij ons niet aan de regels houden", zegt Witkowski.
Een vrouw op straat in Radom begrijpt niets van de EU-eis. "Ik weet niet waarom een rechtsstaat zo belangrijk is. Elk land moet zijn eigen principes en wetten invoeren en niemand mag zich daarmee bemoeien."
Radicale achterban
Maar de EU bemoeit zich er wel mee en draait Polen de duimschroeven aan. Het is volgens Piotr Buras, directeur van de pan-Europese denktank European Council on Foreign Relations, voor Polen een spagaat. "Vicepremier Jaroslaw Kaczynski riskeert een gevecht met de belangrijkste EU-partners en er dreigen serieuze financiële problemen voor Polen. Aan de andere kant beloofde hij zijn meeste radicale achterban dat hij zijn poot stijf houdt. Dus hij zit klem tussen zijn beloftes en de mogelijkheid om ze in te lossen."
De burgemeester van Radom houdt zich niet bezig met het grote politieke verhaal. Voor hem is het belangrijk dat het geld er komt. "Wij wachten met smart op het volgende Europese geld, dat ons helpt bij het opknappen van de stad. Zodat Random een goede stad blijft voor alle inwoners."
Gisteren zonden we een reportage uit over de druk op de rechtsstaat en de intimidatie van een Poolse topadvocaat. Zijn collega's hebben voor hun bescherming nu de hoop gevestigd op de Europese Unie.
