Nederland zit waarschijnlijk nog het hele jaar vast aan de huidige coronamaatregelen. En het kabinet sluit niet uit dat er snel strengere regels bijkomen.
De lockdown die twee weken geleden is begonnen, heeft nog geen duidelijke daling in de cijfers opgeleverd. De groei van het aantal besmettingen vlakt voorzichtig af, maar het aandeel positieve testuitslagen stijgt nog.
Het lijkt erop dat Nederlanders zich minder goed aan de regels en adviezen houden dan tijdens de eerste lockdown. Cijfers over hoeveel we ons verplaatsen, laten dat goed zien. "Als er minder mobiliteit is, zien mensen elkaar minder. Dat leidt tot minder kans op besmettingen", zegt datadeskundige Marino van Zelst.
Het is wel iets stiller in Nederland, maar nog lang niet zo rustig als in maart:
- Nieuwsuur
Winkelbezoek - Nieuwsuur
Het openbaar vervoer - Nieuwsuur
Het verkeer
Tijdens de eerste lockdown was het aantal passanten in de winkelstraten bijna 80 procent minder dan vorig jaar. In de zomer nam de drukte wat toe. Deze maand lopen er zo'n 60 procent minder mensen dan in oktober 2019.
"We zijn minder gaan bewegen sinds de maatregelen, we hebben minder uitgegeven in winkels, maar het effect is nog niet zo groot als in maart", zegt Van Zelst.
In het openbaar vervoer was het aantal reizigers van half maart tot begin mei ruim 80 procent minder dan vorig jaar. Toen de maatregelen werden versoepeld en de scholen open gingen, nam het aantal reizigers wel weer toe. De afgelopen weken daalt de mobiliteit in het ov weer. "Maar dat zou ook door de herfstvakanties kunnen komen, wanneer de mobiliteit altijd daalt", zegt Van Zelst.
Het wegverkeer daalde in de eerste lockdown tot ongeveer de helft van vorig jaar. In de zomer, eind juli, kwamen de cijfers weer heel kort op het niveau van 2019. Vanaf half september dalen de cijfers weer, maar het is nog lang niet zo stil op de weg als tijdens de eerste lockdown.
'Appelleer aan verantwoordelijkheid'
"In de eerste helft van het jaar was er een gevoel van grote urgentie en er werd gehandhaafd", zegt Andrea Evers, hoogleraar gezondheidspsychologie. "Mensen stonden heel erg achter de lockdown omdat ze de maatregelen begrepen."
Hoe kan het kabinet ervoor zorgen dat mensen zich weer meer aan de regels en bijvoorbeeld het thuiswerk-advies houden? Onder meer door handhaving, zegt Evers. Dat betekent volgens haar streng optreden en afstraffen van verkeerd gedrag. "Bij kinderen én volwassenen werkt dat heel goed, maar alleen op de korte termijn. Bij volwassenen werkt het beter als je aan hun verantwoordelijkheid kunt appelleren. Ze moeten erachter staan, urgentie voelen, verantwoordelijkheid nemen."
De overheid moet alle doelgroepen, zoals jongeren, op hun eigen niveau aanspreken, zegt Evers. Ze noemt een voorbeeld dat ze hoorde op de radio. "Een jongen vertelde heel persoonlijk en aangrijpend hoe hij de ziekte had ondergaan. Dat werkt heel goed."
Geef dagelijks aan op radio en tv: dit wordt van jullie verwacht.
Datadeskundige Van Zelst pleit voor extra strenge maatregelen om het aantal contacten tussen mensen verder te verminderen. "Dat betekent dat we elkaar minder zien, dat geeft het virus minder kans om zich te verspreiden." Hij vindt dat het kabinet een kans laat liggen door niet vandaag al de lockdown aan te scherpen.
'Maak urgentie duidelijk'
Als er volgende week wel strengere maatregelen komen, is het cruciaal dat het kabinet opnieuw de urgentie van die regels duidelijk maakt, zegt Evers. "Geef dagelijks aan op radio en tv: dit wordt van jullie verwacht. En kijk hoe mensen dat kunnen combineren met de dingen die ze belangrijk vinden."
Gisteren pleitte crisisexpert Gert-Jan Ludden voor het bieden van garanties aan de bevolking. "Mensen moeten het perspectief hebben dat ze weer vrijheden gaan krijgen."
Evers: "Zolang we niet de meest urgente noden oplossen, kunnen we niet zo maar verwachten dat mensen zich altijd aan de maatregelen houden. Er zijn oplossingen nodig die aansluiten bij de leefwereld van burgers."
