Oud-RIVM-topman en emeritus hoogleraar vaccins aan het Leids Universitair Medisch Centrum, Ben van der Zeijst, noemt het "vrij realistisch" dat er begin 2021 een werkzaam vaccin is. De vaccinexpert volgt de ontwikkelingen van de vaccins die tegen covid-19 worden geproduceerd, op de voet.
Pfizer, de producent van een vaccin dat in de derde testfase zit, zegt tegen Nieuwsuur dat zij binnen twee weken weten of hun vaccin effectief is. Nieuwsuur sprak met deskundigen om te kijken of zij het optimisme van minister Hugo de Jonge tijdens de persconferentie van vorige week delen.
De Jonge was toen vrij stellig: "We zijn pas beschermd als er een vaccin is. Daar wordt hard aan gewerkt. Maar het zal er echt niet eerder zijn dan in de eerste maanden van 2021. En ook dan maar voor de eerste groepen."
Ben van der Zeijst durft optimistisch te zijn omdat de derde fase van de vaccin-ontwikkeling "bij in elk geval twee producenten goed loopt". Daarmee doelt hij op Astra Zeneca/Oxford University en Pfizer/Biontech. Op tienduizenden mensen worden die vaccins getest. Dat kan worden gedaan in gebieden waar het virus veel voorkomt. "Je kunt dus goed zien of het helpt", zegt Van der Zeijst. "Als je dat optelt bij de hoopvolle eerdere twee fases van de studies dan ben ik optimistisch."
"We weten nu al dat de vaccins antilichamen produceren om ons te beschermen, meer zelfs dan zieke mensen produceren", stelt Van der Zeijst. "Ik denk dat er al twee vaccins aan het einde van dit jaar worden goedgekeurd. Dan hoop ik dat er al voldoende van is geproduceerd en dan kunnen we met de verdeling beginnen."
Extra snelle procedure
Pas als de laatste beslissende fase is afgerond, kan het medicijn ter goedkeuring worden aangeboden aan de Europese Medicijn Agentschap (EMA). Astra Zeneca/Oxford University en Pfizer/Biontech hebben hun eerste twee testfases al ter beoordeling voorgelegd bij het EMA. Bij de Nederlandse tak van de EMA, het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG), durven ze nog niet zo optimistisch te zijn als de gepensioneerde vaccin-expert en de minister.
Voorzitter Ton de Boer van het CBG legt wel uit dat er voor deze vaccins een extra snelle procedure is gestart, een zogeheten rolling review. Dat betekent dat de vaccins niet pas aan het einde van de drie studiefases worden voorgelegd, maar al vanaf fase 1. "Gezien de ernst van de pandemie moeten we extra ons best doen, met meer menskracht. Maar dat gaat op geen enkel moment ten koste van de kwaliteit."
En omdat er geen concessies worden gedaan aan de kwaliteit wil De Boer de belofte van De Jonge niet bevestigen. ''We weten pas meer als ook de derde fase ter beoordeling bij ons ligt. Tot dan toe kunnen we er niets van zeggen.''
Wel zegt De Boer dat het medicijn remdesivir een goed voorbeeld is van hoe snel zo'n beoordeling kan gaan. "Daar hadden we maar een maand voor nodig om het te beoordelen, maar het kan ook maanden duren als we nog veel aanvullende vragen hebben aan de producenten."
In deze video legt NOS op 3 uit hoe het kan dat er veel sneller dan normaal een vaccin lijkt te zijn - en waar dat allemaal aan moet voldoen:
Een van de twee bedrijven waarvan het vaccin nu al in de zogenoemde rolling review bij het CBG ligt, is Pfizer. Medisch-directeur Marc Kaptein van Pfizer Nederland durft ook niets te beloven. Wel zegt hij dat binnen twee weken bekend wordt of het Pfizer-vaccin ook daadwerkelijk effectief is. "De derde fase loopt voorspoedig maar er kan altijd iets misgaan. En het kan dus ook zijn dat die effectiviteit tegenvalt of dat er alsnog onverwachte bijwerkingen zijn. Het is nog geen gelopen race.''
Pfizer heeft al wel, op eigen risico, honderdduizenden vaccins geproduceerd. De levering ervan kan vanaf eind 2020 beginnen, zegt het bedrijf.
Grootschalige inentingscampagne
Ben van der Zeijst denkt dat het hoog tijd wordt dat het ministerie van Volksgezondheid zich gaat voorbereiden op een grootschalige inentingscampagne voor volgend voorjaar. "Ze moeten haast maken want er moeten vaccinatiestraten worden ingericht en een draaiboek worden gemaakt. Er ligt nog een oud draaiboek van de pokkenvaccinatie, misschien kan dat worden afgestoft."
De Europese Commissie heeft in totaal 1305 miljoen doses van verschillende vaccins besteld. Daar zijn ook de vaccins bij die nu al ter beoordeling liggen van het CBG. Nederland krijgt naar rato bijna 4 procent van de aangekochte vaccins. Hoeveel er begin 2021 klaarliggen als de vaccins worden goedgekeurd, is nog niet bekend.
