Pepijn Nagtzaam en Luuk Mulder
Pepijn Nagtzaam en Luuk Mulder
Vroeger was China in zichzelf gekeerd, nu zoekt het land op alle fronten naar manieren om de macht uit te breiden en de kracht te laten zien. In verschillende landen wordt de nieuwe, assertieve buitenlandpolitiek 'uitgeprobeerd'. Deskundigen leggen in dit verhaal uit hoe China daarbij te werk gaat.
In 2018 worden in het holst van de nacht drie Chinese toeristen hardhandig op straat gezet in het centrum van Stockholm. Beelden van de uitzetting spelen daarna een grote rol in de diplomatieke rel die oplaait tussen China en Zweden.
Via sociale media stookt een specifiek hiervoor opgericht Twitteraccount het vuurtje flink op:
"Zweden is de kanarie in de kolenmijn voor China", zegt Jerker Hellstrom, directeur van het Zweedse centrum voor Chinastudies. Zweden wordt als proeftuin gezien, concludeert hij na gesprekken met Chinese diplomaten. "Zij zeggen dat ze verschillende politieke experimenten uitvoeren in verschillende landen."
Dat experimenteren gebeurt over de hele wereld, merkt China-deskundige Fergus Hanson. "China zoekt naar een nieuwe balans in de relatie tussen landen. Daarvoor zoekt China de grens op."
Het ene incident met het hostel in Zweden is maar een schakel in een geopolitieke strijd die al jaren duurt. In 2015 verdwijnt de kritische Chinees-Zweedse boekhandelaar en schrijver Gui Minhai in Thailand. Maanden later duikt een video op waarin hij afstand doet van Zweedse bescherming en hij beweert zich vrijwillig te hebben overgegeven aan de Chinese autoriteiten. Hij wordt veroordeeld tot 10 jaar cel.
Zweden beschuldigt China van mensenrechtenschending. Als respons stuurt China een agressieve ambassadeur naar het Scandinavische land. "We hebben goede wijn voor onze vrienden, en jachtgeweren voor onze vijanden", dreigt die ambassadeur in een interview. De boodschap: China, dat lang in zichzelf gekeerd was, deinst voor niemand terug.
China en haar belangen dienen
"Het ultieme doel is altijd om de Chinese Communistische Partij en haar belangen te dienen", zegt Hanson. China-deskundigen noemen die opstelling wolf-warrior-diplomatie. Die naam verwijst naar de Chinese actiefilm Wolf Warrior 2. Daarin strijdt een charmante Chinese elitesoldaat tegen sadistische Europese huursoldaten. De film is waanzinnig populair in China, omdat het de traditionele verhoudingen loslaat en uitgaat van China als dominante partij.
Er zijn meerdere voorbeelden waarbij China test hoe ver het land kan gaan.
"Zweden is de laatste jaren de focus geworden van de 'wolf-krijger-diplomatie'", zegt Hellström. De ambassades zijn vooruitgeschoven posten van het Chinese buitenlandbeleid. "Ambassadeurs en werknemers nemen een veel actievere en agressieve houding aan tegenover westerse media en commentatoren."
Uiteindelijk is dat gedrag onderdeel van de staande Chinese buitenlandpolitiek, stelt Hellström. "Er zijn meerdere voorbeelden waarbij China test hoe ver het kan gaan." Er wordt een diplomatiek schandaal gecreëerd en dan worden landen onder druk gezet om excuses aan te bieden.
Dat is ook te zien bij het incident bij het Zweedse hostel. Nadat het Twitteraccount Swedish Police torture elders het vuurtje heeft opgestookt, gooit de Chinese ambassade er brandstof bij door Zweden te beschuldigen van mensenrechtenschendingen en het in levensgevaar brengen van de toeristen. Er wordt een negatief reisadvies uitgevaardigd.
Sterk land
Volgens Hellström slaat China zo hard van zich af om aan de eigen bevolking te laten zien dat het sterk is. "Als je kijkt naar de film Wolf Warrior 2, dan gaat die er voornamelijk vanuit dat China een sterk land is dat gerespecteerd moet worden over de hele wereld en dat het de veiligheid van de eigen burgers ook overzees beschermt."
Uiteindelijk zal dat leiden tot negatieve reacties van andere landen, verwacht Hanson. "Op korte termijn werkt de methode wel, maar het zendt ook een signaal naar andere landen dat China niet meer hetzelfde is, maar meer assertief en agressief."
Dat zal ertoe leiden dat andere landen zaken als goederenketens, de veiligheid van die goederenstromen en producten zullen heroverwegen. "Ze zullen terugduwen tegen de Chinese assertiviteit", zegt Hanson. "Dat zal schadelijk zijn voor China's belangen en het zal leiden tot een onfortuinlijke uitkomst."
