Steven Schoppert
Steven Schoppert
Er is niet heel veel fantasie voor nodig om de ontwikkeling van een coronavaccin te zien als een race naar de finish. Er zijn spelregels, koplopers, en aan de eindstreep wacht eeuwige roem en een pot met geld. En het publiek houdt de adem in. "Ik zit nog net niet met chips en cola te kijken", zegt epidemioloog Ger Steenbergen. "Er zijn negen vaccins in de race die een goede kans maken."
Ook vaccinoloog Anke Huckriede van het UMC Groningen ziet dat het spannend is. "Het gaat ontzettend snel, veel sneller dan we gewend zijn bij de ontwikkeling van vaccins." De 'kopgroep' bestaat uit acht vaccins van verschillende ontwikkelaars, de negende komt eraan, vertelt Huckriede. "Vier vaccins komen uit China, één uit Rusland en er zijn verschillende consortia met Amerikaanse en Europese partners."
Het gaat om vaccinmakers die al bezig zijn of binnenkort starten met de zogeheten fase-3-trials. Dit is de belangrijke testfase waarbij het vaccin grootschalig op mensen wordt getest. De eerste testfases met testen op dieren en kleinere groepen mensen hebben deze vaccins dus al achter de rug.
Volgens Huckriede is er één absolute koploper: de Universiteit van Oxford samen met fabrikant AstraZeneca. "De eerste resultaten van eerdere testen zagen er gematigd positief uit, dus ik denk dat zij ver kunnen komen."
Te snelle ontwikkeling is niet goed
Toch claimen Rusland en China al als eerste over de streep te zijn. China vaccineert al douaniers en medisch personeel, en half augustus zei de Russische president Vladimir Poetin dat zijn land het eerste vaccin tegen corona heeft goedgekeurd. Komende maand begint Rusland met grootschalige vaccinatie.
Viroloog Bart Haagmans van het Erasmus MC ziet het allemaal met lede ogen aan. "Rusland ontwikkelt een vaccin maar is nog niet zover als anderen. Ik denk dat het grotendeels propaganda is om het vaccin alvast te promoten." Voor het Chinese vaccin geldt volgens hem hetzelfde. "We weten dat het waarschijnlijk nog niet op grote schaal is getest."
Ook in de VS dringt president Donald Trump aan op een versnelde testprocedure. Haagmans benadrukt dat een te snelle ontwikkeling van welk vaccin dan ook riskant is. En niet alleen voor degenen die het vaccin krijgen. "In brede zin moet je er altijd voor zorgen dat vaccins veilig zijn, want dat heeft invloed op het draagvlak voor alle vaccins."
Sandra Helmus twijfelt bijvoorbeeld over een coronavaccinatie. We spraken haar eerder deze week. De 68-jarige Christ van Eekelen, die normaal geen griepprik neemt, verloor twee vrienden aan corona en zou nu juist wel een vaccin nemen:
In één opzicht hopen de deskundigen dat de ontwikkeling van een vaccin geen wedstrijd is. Want een wedstrijd kent verliezers. Europa, China en Amerika zijn allemaal grote machtsblokken die zich miljardeninvesteringen in een vaccin kunnen veroorloven. Talloze landen, voornamelijk in Azië, Afrika en Latijns-Amerika, kunnen dat niet.
Daarom steunen 172 landen nu Covax, een initiatief van onder andere de foundation van Microsoft-oprichter Bill Gates en zijn vrouw. Huckriede is blij met het initiatief. "Covax heeft als taak om werkende vaccins op te kopen en beschikbaar te stellen voor 20 procent van de wereldbevolking, om zo de verdeling evenwichtiger te maken."
De Europese Commissie steunt het plan en heeft inmiddels 400 miljoen euro toegezegd. Maar de grote jongens ontbreken, zegt Steenbergen teleurgesteld. "Amerika, Rusland en ook China is vooralsnog niet van de partij."
Huckriede wijst op Trump en zijn America first-instelling. "Hij ziet kennelijk het belang niet in van het wereldwijd beschikbaar maken van zo'n vaccin." Terwijl het ook in het belang van Amerika is om het virus in andere landen te bestrijden, zegt Haagmans. "Zolang het virus zich wereldwijd verspreidt, beïnvloedt dat de stromen van mensen en de economie, wereldwijd."
Is de finish al in zicht?
Ondertussen racen de vaccins verder. Het voelt misschien alsof we al in de blessuretijd zitten van deze wedstrijd, maar de resultaten van die belangrijke derde testfase, waarbij tienduizenden mensen worden getest in voornamelijk Brazilië, kunnen nog even op zich laten wachten.
"Pas rond de Kerst gaan we de finale in", voorspelt Steenbergen. Ook Huckriede en Haagmans denken dat het nog op z'n minst tot begin volgend jaar duurt voor er een goedgekeurd, veilig en werkzaam vaccin is. Huckriede: "De finish is in zicht voor een aantal kandidaten, maar of ze allemaal de eindstreep halen moeten we afwachten."
